Karın Ağrılı Hastanın Değerlendirmesi
İLK DEĞERLENDİRME : Tüm vakalarda olduğu gibi AVPU ve ABC değerlendirilir. Sonra karın ağrılı hastaya özgü değerlendirmeye geçilir :- Ağrı (PQRST)
- SAMPLE [HİKAYE ; H: hastalıkları(P), İ: ilaçları(M), K: çağrıya neden olan kaza veya hastalık (E), A: Alerjileri, Alışkanlıkları (A), Y: yediği/içtiği(L),E: Emareler/belirti/bulgular (S)]
- Kanama
- Bulantı-kusma
- Halsizlik, deri rengi
- Barsak alışkanlıkları
- Üriner bulgular
- Ateş,üşüme (titreme)
- Kardiyo - pulmoner semptomlar
1- P → Ağrıyı artıran azaltan etkenler var mı? > Ağrıyı azaltmak üzere hasta pozisyon arayışında mı? Q → Nasıl bir ağrı : batıcı, yırtılır gibi, kramp girmiş gibi, yangılı, sancılı, sinsi (künt) ? NOT: Ağrıyı hastanın tanımladığı şekilde rapora yazın ; bıçak saplanır veya iğne batar gibi vs R → Ağrı yaygın mı / lokalize mi ? > Yansıyor mu / yayılıyor mu ? S → Hafif mi, dayanılacak gibi mi, dayanılamayacak kadar şiddetli mi ? NOT : 65-70 yaşlarında ağrı eşiği daha yüksek olduğundan yanılmayın ! Hafif bir ağrı ciddi bir sorunun habercisi olabilir. T → Ne zaman başladı > Aniden mi başladı, giderek artan bir ağrı mı? > Sürekli mi, sabit mi, aralıklarla mı geliyor, kramp tarzında mı? > Ağrı ile birlikte bayılma, bulantı, kusma vb görülüyor mu? 2- H→ Şimdikinin benzeri yakınmaları daha önce olmuş mu ? Evetse sonuç ne olmuş? → Kalp hastalıkları, KOAH, hipertansiyon, diyabet, karaciğer hastalıkları, ülserler, idrar yolu enfeksiyonları, batın ameliyatı, geçirilmiş aorta abdominalis anevrizması gibi yakınmaları var mı ? İ → Abdominal yakınmaları için kullandığı ilaç/lar var mı? → Başka nedenlerden dolayı sürekli veya geçici olarak kullandığı ilaçlar var mı ( aspirin, gripin, doğum kontrol hapı gibi) K→ Ambulansı çağırmaya neden olan yakınma nedir, nasıl başlamış? A→ Alerjileri var mı, sigara – içki alışkanlığı var mı? Y→ En son ne zaman, ne yemiş / içmiş, ne kadar yemiş / içmiş (iştahı nasıl) ? E→ Belirti ve bulgular – vaka hazırlarken ilk muayenedeki veriler olduğundan “S” yi yazmaya gerek yok. 3-Kanama var mı > ağızdan ( balgamda mı, köpüklü mü, kahve telvesi gibi mi ?), rektumdan (taze kanlı, zift gibi siyah ve parlak?) vajen, idrar yolu ? > kanama sızıntı şeklinde, hafif, aşırı miktarda ? > kanamanın rengi parlak kırmızı mı, koyu mu ? 4- Bulantı – kusma > Ne zamandan beri var ? > Ağrı ile bağlantılı mı ? > Kusmuğun rengi, miktarı, özelliği, kokusu ? > Dehidratasyon var mı? 5- Deri rengi > Sklera ve deride sarılık var mı ? Ne zamandan beri var ? Halsizlik > Ne zamandan beri var ? 6- Barsak alışkanlıkları > Herhangi bir değişiklik, kabızlık, ishal var mı? 7- Ateş / üşüme / titreme > Enfeksiyon durumunda ortaya çıkar 8- Üriner bulgular > Dizüri (yangılı idrar), hematüri, poliüri, pollaküri, anüri var mı? 9- Kardiyopulmoner semptomlar > Çocuklarda Pnömoni karın ağrısına neden olabilir > Myokard infarktüsü karın ağrısına ve kusmaya neden olabilir. Öncelikle bunların olmadığı saptanmalıdır. İKİNCİ MUAYENE : 1-BAK > Karında şişlik, çökme, ameliyat izi, (travmada CLAP bulguları) 2-DİNLE > Barsak seslerini. Ortam sessizse ve hastanın durumu acilen nakletmeyi gerektirecek kadar kötü değilse dinlenir. Barsak seslerinin alanda dinlenmesi acil bakım açısından bize bir fayda sağlamayacağından vakit kaybetmeye değmez. Ancak hastanın durumu ve ortam uygunsa hastane tedavisinde değerli bir bilgi olabilir. Göbeğin hemen altından steteskopla dinlenir. Dakikada 5 – 10 kez çağıldayan ses olarak duyulur. Dakikada 5 altında olması barsakların hipoaktif, 10 üzerinde ise hiperaktif olduğunu gösterir. Genellikle barsak tıkanmalarında hipoaktif, ishallerde hiperaktif ses duyulur 3-HİSSET (PALPASYON) > Karın, göbek merkez alınarak, hayali dört bölmeye(kadrana) ayrılır. Soğuk olmayan ellerle, ani bastırmaktan (basınç oluşturmaktan) kaçınarak, eller birbirine ve karna paralel olarak tutularak parmak uçları ile muayene edilir. Hassas ya da ağrılı bölge en sona bırakılır. Rebound > Karna bastırdıktan sonra aniden ellerin çekilmesiyle oluşan şiddetli ağrıdır (şoka neden olabilecek kadar şiddetli ağrı olabilir). ALANDA MUAYENE YÖNTEMİ OLARAK ASLA KULLANILMAZ ! Peritoneal iritasyon (örnek:peritonit) sonucu görülür. Muayene esnasında bakılacak batın özellikleri > Yumuşaklık, sertlik, gerginlik (muskular kasılma), tümöral veya atımlı kitle (abdominal aorta anevrizması rüptürü belirtisidir), hassasiyettir 4- PRİAPİZM : Cinsel uyarı olmaksızın penisin devamlı ereksiyonudur. Nedeni genellikle lumbosakral bölgedeki omurga yaralanması veya batın içindeki hastalıklardır. Başa Dön KARIN / BATIN / ABDOMENANATOMİSİKarın boşluğunun (abdominal kavitenin) ·Üst sınırı èdiyafram ·Alt sınırı èpelvis ·Arka sınırı è lumbalomurlar ·Ön sınırı è karın duvarı kasları PERİTON Karın boşluğunu çevreler ·Çift katlıdır : Visseral periton Pariyetal periton ·Karın boşluğunu ikiye böler: Peritoneal boşluk Retroperitoneal aralık SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN YAPILAR Sindirim sistemi = gastrointestinal / midebarsak sistemi ·Ağız/ağız boşluğu ·Dudaklar, yanaklar, dişetleri, dişler, dil ·Farinks (Pharynx, boğaz) ·Burun boşluğu ile lareks(gırtlak) arasında kalan soluk yoludur ·Özefagus (yemek borusu) farinksle mide arasındaki sindirim borusu ·Mide ·Boşluklu sindirim organıdır ·Yemek borusu ile gelen besinlerin dolduğu yerdir ·İnce bağırsak ·Mide ile çekum arasındaki kısımdır; duodenum(oniki parmak bağırsağı), jejenum ve ileumdan oluşur ·Kan yoluyla, besinlerin vücuda emildiği yerdir ·Kalın bağırsak ·İleçekal kapaktan anüse kadar olan kısımdır ·Çekum, kolon ve rektumdan oluşur ·Sindirim sisteminden salgılanan su buradan geri emilir SİNDİRİM SİSTEMİNE YARDIMCI YAPILAR ·Tükürük bezleri ·Tükürük salgısını yapar ve salgılanmasını sağlar ·Kanallarla ağız içine açılır ·Karaciğer ·Sağ üst kadranda, büyük ve katı bir organdır ·Safra yapar ve salgılar ·Vücuda gerekli proteinleri üretir ·Pıhtılaşma faktörlerini üretir ·Zehirli maddelerin zehrini etkisiz hale getirir ·Glikojeni depolar ·Safra kesesi ·Karaciğerin hemen altında yer alır ·Safrayı depolar ·Pankreas ·İç kısmından (endokrin pankreas ) kanainsülin salgılar ·Dış (ekzokrin pankreas)bağırsaklara sindirim enzimleri ile bikarbonat salgılar ·Appendiks ·Kalın bağırsağa yapışık, boşluklu oluşumdur, herhangi bir fizyolojik işlevi yok Başa Dön KARIN İÇİ ORGANLARI BÜYÜK KAN DAMARLARI ·Aorta ·Inferior vena cava KATI ORGANLAR ·Karaciğer ·Dalak ·Pankreas ·Böbrekler ·Yumurtalıklar (Overler, kadınlarda) BOŞLUKLU ORGANLAR ·Mide ·Bağırsaklar ·Safra kesesi ve safra kanalları ·Üreterler ·Mesane ·Rahim (Uterus)ve Fallop tüpleri (kadınlarda) KARNIN KADRANLARINDA YER ALAN ORGANLAR SAĞ ÜST KADRAN
·Karaciğer
·Safra kesesi
·Onikiparmak bağırsağı(Duodenum)
·Enine (transverse) kolonun bir kısmı
·Çıkan (assenden) kolonun bir kısmı
SOL ÜST KADRAN
·Mide
·Karaciğer (bir kısmı)
·Pankreas
·Dalak
·Enine (transverse) kolonun bir kısmı
·İnen (dessenden) kolonun bir kısmı
SAĞ ALT KADRAN
·Çıkan bağırsak (kolon)
·Appendiks
·Yumurtalıklar
·Fallop tüpleri
SOL ALT KADRAN
·İnen Bağırsak
·Sigmoid kolon
·Yumurtalıklar
·Fallop tüpleri
KARIN AĞRILARININ ÇEŞİTLERİ·Visseral(yaygın) ağrı
·Somatik(organa ait) ağrı
·Yansıyan ağrı
VİSSERAL AĞRI
·Periton ya da organ çeperinde ödem veya gerilme nedeniyle ortaya çıkan ağrıdır
·Yayılan bir ağrıdır; nadiren, bir yerde hissedilir
·Organın duyusal sinirleri tarafından, organdan uzak bir yerde algılanabilir
SOMATİK AĞRI
·Pariyetal(karın duvarındaki) peritonun veya diyafragmanın inflamasyonu (yangısı, iltihabı) sonucu oluşan ağrıdır
·Keskindir (bıçak saplanır tarzda)
·Yeri bellidir
YANSIYAN AĞRI
·Etkilenen (hasta) organın uzağında algılanan ağrıdır
·Yansıyan ağrıya neden olan bazı hastalıklar
·Pnönomi
·Akut myokard infarktüsü
·Erkek cinsel ve üreme organları (genitoüriner) sorunları
