KABIZ OLDUM NE YAPAYIM?

Geçen hafta annesiyle birlikte gelen 15-16 yaşlarında bir genç kızı muayene ettim. Kalbinden bazı şikâyetleri vardı. Sorgulama sırasında yıllardır kabız olduğunu, ilkokuldan bu yana haftada sadece bir kez büyük abdeste çıktığını söyledi. Yanında oturan annesi “Neden bana hiç söylemedin?” demez mi? Anladığım kadarıyla kızının kabızlık sorununu ilk defa öğreniyordu. “Kaka” ile ilgili muhabbet yapmak pek hoş olmasa da çocuklarımızın büyük apdest alışkanlıklarını kontrol etmemizde fayda var. Her gün “Bugün kakanı yaptın mı?” diye sorup işi abartmanın bir âlemi yok ama çocuklukta yerleşen yanlış tuvalet alışkanlıklarını sonradan değiştirmenin oldukça zor olduğunu da unutmayalım. Benim hastamda olduğu gibi 5 yılı aşkın süredir kabız olan biri maalesef hayatının sonuna kadar kabızlık sorunuyla uğraşmak zorundadır. Çocuğunun kabızlığa eğilimi olduğunu fark eden anneler durumun farkına varıp gerekli önlemleri alarak rahatsızlığın kronik bir hale gelmesini önleyebilirler.

Kabızlık sorunundan bahsedeceksek önce dışkılamanın normalinin ne olduğunu bilmemiz gerekir. Şunu sakın unutmayın: “her gün büyük apdeste çıkmak şart değildir.” Altını çizerek yazmamın nedeni şu: bazı insanlar her gün büyük apdest yapmadıkça kendilerini huzurlu hissetmezler. Hastaların bir kısmında psikolojik nedenler vardır, barsaklarında çok tehlikeli bir madde varmış da çıkarıp atmazlarsa zehirleneceklermiş gibi düşünürler. Genç yaşta boş yere kabızlık ilaçlarına bağımlı olabilirler. Düzenli tuvalet alışkanlığı tabi ki iyi bir şeydir ama zehirleneceğim diye telaş etmek, stres yapmak, gereksiz yere ilaç kullanmak yanlıştır.

Dışkılama sayısı kişiden kişiye değişiklik gösterir; bazı insanlar her gün iki üç kez büyük abdest yaparken bazıları iki gün durup üçüncü gün tuvalete çıkarlar ki bu sayıların hepsi normaldir. Sadece süreyi göz önüne alırsak -başka hiçbir şikâyetiniz yoksa- üç gün durup ancak dördüncü gün tuvalete çıkıyorsanız veya bir başka deyimle haftada üç defadan az büyük apdest yapıyorsanız tıbben bir kabızlık problemi olduğundan bahsedebiliriz
Hepimiz hayatımızda birkaç kez kabız olmuşuzdur. Aşağıda verdiğim örneklerde olduğu gibi pek çok durum geçici kabızlığa neden olabilir.

Geçici kabızlıklar önemli değildir.

• Seyahate çıktığınızda evdeki düzeninizi kaybettiğiniz, alıştığınız tuvaletten ayrı düştüğünüz için geçici bir süre kabız olabilirsiniz. Titiz bayanlarda sık gördüğümüz bir şikâyettir. İlaç kullanmayın, sebze meyveyi artırıp bol su için.
• Bir hastalık nedeniyle yatağa bağlı kalmak ve hareket eksikliği geçici bir süre kabızlık yapabilir. Yatakda karın kaslarınızı harekete geçirecek bazı egzersizler yapabilirsiniz.
• Gıda zehirlenmesine bağlı ishallerden sonra barsak muhtevası boşaldığı için birkaç gün kabızlık olabilir. Sakın ilaç almayın, aksi takdirde bir kabız, bir ishal olur, bir türlü dengeyi kuramazsınız. Bol su için, yoğurt yiyin ve sabredin.
• Hamilelik dönemi boyunca kabızlık olabilir. Hamileliğin sonlanması ile eski dışkılama alışkanlığınıza dönersiniz.
• Hemoroid veya anal fissürde ağrılı dışkılama yüzünden geçici kabızlık ortaya çıkabilir.

Esas rahatsızlığın halledilmesi kabızlığın geçmesine yardımcı olur.

Kronik kabızlık önemlidir.
Kabızlık, oldukça sık görülen (yaklaşık her dört kişiden biri) bir sağlık sorunudur. Kadınlarda 2-3 misli daha sık görülür. Kabızlığı basit bir sorun olarak görmemek gerekir; araştırmalar kronik kabızlıktan şikayet eden hastaların % 40ının iş hayatının etkilendiğini, %58inin hayattan zevk alma derecesinin azaldığını göstermiştir.
Ben de kronik kabızlık var mı?
Aşağıda sayılan şikâyetlerden iki veya fazlası varsa kabızlık sorununuz olduğunu söyleyebiliriz.

• Dışkılama sırasında kuvvetle ıkınmak zorunda kalıyorsanız,
• Sert dışkılama varsa,
• Dışkılama sırasında çıkışta bir engel-blokaj olduğu hissine kapılıyorsanız,
• Dışkılama esnasında elle yardımcı olmak zorunda kalıyorsanız,
• Haftada üç kezden az dışkılama yapıyorsanız kabızlık sorunu olduğunu söyleyebiliriz.

DİKKAT! AŞAĞIDAKİ DURUMLARDA HEMEN DOKTORA GİTMEK GEREKİR

1. 50 yaşından sonra ortaya çıkan kabızlıklar,
2. Kabızlıkla birlikte kilo kaybı olması,
3. Kabızlıkla birlikte şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş olması,
4. Kabızlıkla birlikte büyük apdestte kan olması (zorlamaya bağlı az miktarda kan görülebilir)
5. Kabızlıkla birlikte göz kapaklarında şişme, ciltte kuruluk, kilo alma olması,
6. nce kalem şeklinde dışkılama olması.

KABIZLIĞIN İLAÇSIZ TEDAVİSİ
Öncelikle şunu söylemek isterim, kabızlık tedavisi boğaz enfeksiyonu gibi bir kutu ilaçla üç beş gün içinde iyi olmasını bekleyeceğimiz basit bir rahatsızlık değildir. Adı üstünde yıllardır mevcut olan “kronik kabızlık”lar ancak beslenme ve yaşam tarzında köklü değişikler yapılarak düzeltilebilir. Bu noktanın üzerinde özellikle duruyorum çünkü genelde hastalar doktorlardan mucize bir ilaç bekliyorlar; hem yan tesiri olmayacak hem de şıp diye kabızlıktan kurtulacaklar!.. Bu beklenti içinde işin kolayına kaçıp ilaç kullananları uyarıyorum: uzun süre laksatif kullanımı zamanla barsak hareketlerinin tamamen darmasına neden olabilmektedir. İlaçların bir diğer kötü etkisi de çıkışta (anüs civarında) bazen ameliyat gerektiren-deformitelere neden olmalarıdır.

Kabızlığın tedavisinde ilk adım; kendinize özel kabızlık nedeninizi bulmak olmalıdır.
Elinize bir kalem alın ve aşağıdakilerden hangilerden size uyan maddeleri işaret edin.

1. Yeteri kadar lifli beslenmiyor olabilirsiniz. Normal bir kişinin her gün ağız yoluyla 20-30 gram lif alması gerekir. Beyaz ekmek, pirinç pilavı, makarna, pizza, hamburger gibi yiyecekler ve tatlılar lif içermezler. Kronik kabızlık sorunu olan bir kişinin her gün en az bir büyük tabak salata iki-üç porsiyon meyve yemesi gerekir. Meyveleri ve sebzeleri (örneğin domates ve patatesi) kabuğunu soymadan yiyin.
2. Yeteri kadar egzersiz / hareket yapmıyor olabilirsiniz. Her gün en az yarım saat hızlı tempoda yürümenizi veya koşmanızı öneririm. Spor barsak hareketlerini artırır, dışarı çıkmanızı kolaylaştırır.
3. Yeteri kadar sıvı almıyor olabilirsiniz. Günde en az 1.5 lt su içmeniz gerekir. Özellikle her sabah aç karnına iki bardak oda sıcaklığında su içmeyi adet edinin.
4. Sadece evde tuvalete çıkma huyunuz mu var? Yolculukta benzin istasyonunun tuvaletine girememenizi anlarım ama işi abartmak, bir yakınınızın evinde veya iş yerinde tuvalete gitmemek doğru değildir. Bu konu özellikle çocuklar için çok önemlidir. Çocuğunuzu “okulda tuvalete girme mikrop kaparsın” diye korkutmayın. Herkesin hijyen kurallarına dikkat etmek kaydıyla evin dışında da tuvalete gidebilmeyi öğrenmesi gerekir.
5. Düzenli aralıklarla beslenmiyor olabilirsiniz. Kabız insanların düzenli olarak günde üç öğün, sabah, öğlen, akşam beslenmeye dikkat etmeleri gerekir.
6. Düzenli alkol kullanıyor olabilirsiniz. Her gün alkol kullanımı kabızlığa neden olabilir. Haftada birkaç gün ara vermenizin barsak düzeni dışında pek çok yararı vardır.
7. Her gün fazla miktarda kahve veya kola içiyor olabilirsiniz. Her iki içecek de barsak hareketlerini azaltarak kabızlığa neden olur. Kronik kabızlık sorununuz varsa iki içeceği de mümkün olduğu kadar azaltın.
8. Kullandığınız ilaçlar kabızlık yapıyor olabilir. Ağrı gidericiler, kansızlık için verilen demir ilaçları, bazı tansiyon ilaçları, antidepresan ilaçlar, alimünyum içeren mide ilaçları, kalsiyum veya parkinson ilaçları kabızlık yapabilir. Doktorunuza kabızlık sorununuzdan bahsedip mümkünse ilaçlarınızı değiştirmesini isteyin.
9. Yağlı besleniyor olabilirsiniz. Yağın barsakları çalıştırdığı doğrudur ama bu etki sindirim sistemini rahatsız edecek kadar fazla yağ alınması halinde görülür. Örneğin bir çay bardağı zeytinyağını içerseniz ishal olursunuz. Buna karşılık normal bir yemeğin içindeki yağ, besinin sindirim sisteminde kalış süresini uzatır. Bu yüzden kronik kabızlıktan yakınanların yağsız beslenmeleri daha doğru olur.

Kabızlık için kahvaltı önerisi: Bir kabın içine 6-8 kaşık yulaf ezmesi, bir çorba kaşığı keten tohumu, doğranmış dört adet incir, dört adet kaysı kurusu koyup üzerine kolesterol ve kilo durumunuza göre diyet süt veya normal süt ilave edin. Bu kahvaltının sorununuzu tam olarak ortadan kaldıracağını iddia etmiyorum. Biraz kahvaltının faydası, biraz suyun faydası, biraz koşu, biraz fiberli beslenme derken hepsi birlikte sorunun çözülmesini sağlayacaktır.