Savaşın Yol Açtığı Psikolojik Yıkımlar
Bölüm II
Savaş Sonrası Şiddet Davranışında Artma
Savaş yol açacağı doğrudan acılar yanında insanlığın geleceğine ilişkin olumsuz gelişmelerin de hazırlayıcısıdır. Yapılan çeşitli araştırmalar göstermiştir ki savaşa katılan toplumlarda, savaştan sonra şiddet ve insan öldürme davranışında ciddi bir artış meydana gelmektedir.
ABD’de Vietnam savaşı sırasında cinayet ve saldırı olaylarında iki kat artış olmuştur.1963’te cinayet ve katliamlar 4.5(100 000 kişi başına)’tan 9.3’e çıkmıştır.
ABD’de 1963’ten 1973’e 10 yıl içinde ise cinayet nedeniyle tutuklanma oranı erkeklerde %101, kadınlarda % 59 artmıştır.
1900-1970 yılları arasında 110 ulusta ve 44 büyük şehrin savaş ve suç kayıtları incelenmiştir. Savaş sırasında tutulan kayıtların güvenilir olamayacağı düşünüldüğünden savaşa katılan ulusların cinayet ve suç kayıtları savaştan 5 yıl öncesi ve 5 yıl sonrası olmak üzere 10 yıl kayıtlara alınmamıştır.
Bulgular savaşa giren uluslarda savaştan sonra en az %10 artış olurken savaşa girmeyen uluslarda en az % 10 azalma olduğunu göstermiştir.
Cinayet ve saldırı faillerinin büyük kısmının genç insanlar olması ve savaşan ulusların savaştan sonra genç nüfuslarını ciddi bir biçimde kaybetmiş olmalarına karşın cinayetlerdeki bu artış, gerçek oranının aslında daha fazla olduğunu düşündürmektedir.
Savaş sonrası cinayetlerde görülen artış, o ulusun savaşta yenilip yenilmemesi, ekonomik çöküntü içinde bulunup bulunmaması, savaşın büyüklüğü gibi faktörlerden bağımsız olarak meydana gelmektedir. Sadece savaşta kaybedilen insan sayısı ile savaş sonrasındaki cinayet artışı arasında paralellik saptanmıştır.
Uluslararası sorunlarını dayatma, şiddet ve güç kullanma yoluyla çözmeye alışkın bir devlet olan ABD giderek bir şiddet toplumuna dönüşmüştür. Badura’nın da söylediği gibi devlet, vatandaşları için örnek alınan bir modeldir. Devletin başka uluslarla problem çözme tarzı, giderek vatandaşları tarafından da benimsenmekte, bireyler de kendi aralarındaki sorunları benzer bir biçimde çözmeye çalışmaktadırlar. Suç oranları en yüksek toplumlardan biri olan ABD’de erkeklerin % 60.3’ünün, kadınların ise % 50.3’ünün yaşamları boyunca en az bir kez TSSB’nin A ölçütünü karşılayan bir travma geçirdikleri saptanmıştır. Bilindiği gibi TSSB A ölçütüne uyan travmalar işkence, tecavüz gibi kişinin fiziksel bütünlüğüne zarar verebilecek ağır travmalardır. Bu araştırmada erkeklerdeki TSSB’nin en yaygın nedenleri çarpışma, ağır yaralanma ya da ağır yaralanmaya veya ölüme tanıklık etme iken, kadınlardaki en yaygın neden tecavüz ve cinsel taciz olarak bulunmuştur.
Savaşın bireyler arasındaki şiddet davranışlarını artırması sadece öğrenme yoluyla olmaz. Savaş amaca ulaşmak için şiddet kullanımını meşrulaştırır ve insan öldürmenin önemsiz bir şey olduğu fikrini yaygınlaştırır.
Doç. Dr. Doğan Şahin
İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri AD
Sosyal Psikiyatri Servisi
