OSMANLI DEVLETİ’NİN DENİZLERDEKİ İLERLEMELERİ
İstanbul’un alınmasıyla Akdeniz ile Karadeniz arasındaki tek su yolu olan İstanbul ve Çanakkale Boğazları Osmanlı Devleti’nin kontrolüne geçti.
Fatih; Ege, Akdeniz ve Karadeniz ticaret yollarına egemen olup Avrupa’yı ekonomik yönden Osmanlı Devleti’ne bağlamak istiyordu. Bu amaçla denizciliğe ağırlık verdi. Çeşitli yerlerde tersaneler kurarak denizlerde Venedik ve Cenevizlilerle mücadele edecek duruma geldi.
1. KARADENİZ’İN BİR TÜRK GÖLÜ HALİNE GETİRİLMESİ
Fatih, Karadeniz’in Anadolu kıyılarının güvenlik sorununu çözmek ve Anadolu’nun siyasi bütünlüğünü sağlamak amacıyla, Karadeniz Bölgesi’ne seferler düzenledi. Ayrıca, Karadeniz’i tamamen bir Türk gölü haline getirmeye çalıştı.
AMASRA’NIN ALINMASI Batı Karadeniz’de önemli bir ticaret merkezi olan Amasra, Cenevizlilerin elinde idi. Denizden ve karadan kuşatılan Amasra fethedildi.
SİNOP’UN ALINMASI Sinop, İsfandiyaroğulları (Candaroğulları)nın elinde idi. Fatih bu beyliğin üzerine bir ordu göndererek şehri topraklarına kattı. Ayrıca Anadolu Türk birliği adına önemli bir adım daha atılmış oldu.
TRABZON’UN ALINMASI (1461)
IV. Haçlı Seferi sonunda Trabzon’da bir Rum Devleti kurulmuştu. Rum imparatorları Bizans’la aynı soydan gelmekteydiler. Bu imparatorluk, ilerde İstanbul üzerinde hak iddia edebilirdi. Ayrıca bu devlet, Osmanlı Devleti’ne karşı düşmanca bir tutum içerisinde idi. Bazı Avrupa devletlerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtıyor, Akkoyunlularla ortak hareket ediyordu.Fatih, Trabzon’u karadan ve denizden kuşattı.Zor durumda kalan Rum kralı şehri teslim etti. Böylece Trabzon da Osmanlı topraklarına katıldı (1461).
TRABZON’UN ALINMASININ SONUÇLARI;
1. Karadeniz’in güney kıyılarının fethi tamamlandı.
2. Osmanlıların bölgeden geçen ticaret yolları üzerindeki etkinliği arttı.
3. Osmanlılar, Karadeniz’de önemli bir limana sahip oldular.
KIRIM’IN ALINMASI
Fatih Sultan Mehmet, Amasra, Sinop ve Trabzon’u alarak Karadeniz’in Anadolu kıyılarında egemenlik kurmuştu. Karadeniz ticaretini tam olarak güvenlik altına almak için Kırım’ın da alınması gerekiyordu.
Karadeniz’in kuzeyinde bulunan Kırım Yarımadası’nda bir Türk devleti olan Kırım Hanlığı vardı. Venedikliler ve Cenevizliler, yarımadanın kıyılarında koloniler kurup Kırım’ı ekonomik yönden kendilerine bağlamışlardı. Bu sırada Kırım. Hanlığı’nda iç karışıklıklar başlamıştı. Kırım halkı ile Cenevizliler arasında anlaşmazlıklar yaşanıyordu.
Kırım halkının Cenevizlilere karşı Osmanlılardan yardım istemesi üzerine Fatih, Gedik Ahmet Paşa komutasındaki büyük bir donanmayı Kırım’a gönderdi. Venedik ve Cenevizlilerin elindeki şehirler ele geçirildi.
Kırım’ın alınması ile;
1. Venedik ve Cenevizliler Karadeniz’den tamamen çıkarıldı.
2. Kırım Hanlığı, Osmanlı himayesine girmeyi kabul etti (1477).
3. Karadeniz ticaret yolları tamamen Osmanlıların eline geçti.
4. Karadeniz, Türk gölü haline geldi.
II.Beyazıt döneminde Karadeniz sahillerinde yer alan Boğdan üzerine sefer düzenlendi. Kili ve Akkerman kaleleri Osmanlı egemenliğine girdi (1484).
2. AKDENİZ’DE TÜRK DENİZCİLİĞİ
EGE ADALARININ ALINMASI
Fatih Sultan Mehmet;
• Boğazların güvenliğini sağlamak,
• Anadolu kıyılarının güvenliğini sağlamak,
• Ege ticaretini geliştirmek amacıyla, Ege adalarının alınmasına önem verdi.
Ege adalarının bir kısmı Rodos Şövalyeleri’nin bir kısmı Venediklilerin bir kısmı da Cenevizlilerin elinde idi. Girişilen faaliyetler sonucu Ege Denizi’ndeki Gökçeada, Taşoz, Semadirek, Bozcaada, Limni, Eğriboz ve Midilli adaları fethedildi.
OSMANLI-VENEDİK SAVAŞI
Fatih döneminde Karadeniz, Ege ve Batı Akdeniz kıyıları ile Mora dahil bütün Yunanistan, Osmanlı topraklarına katılınca Osmanlı -Venedik ilişkileri bozuldu.
Osmanlı Devleti ile Venedikliler arasında başlayan savaş on altı yıl (1463-1479) sürdü. Venedikliler 1479’da anlaşma yapmak zorunda kaldı.
Antlaşmaya göre Venedikliler; Osmanlılara bazı toprakları ve yıllık vergi vermeyi kabul etti. Buna karşılık Osmanlı Devleti de Venediklilere Osmanlı kara sularında serbestçe ticaret yapma ve Osmanlı limanlarından yararlanma hakkı verdi.

Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı Devleti’nin denizlerde de güçlü olması için donanmaya önem verdi.
Kanuni döneminde Karadeniz’den sonra Akdeniz de Türk denizi haline getirildi.
RODOS’UN FETHİ (1521)
Rodos adası Anadolu’nun güneybatı kıyılarına yakın ve Akdeniz’in güvenliği açısından önemli bir konumda idi. Burası Sen Jan Şövalyelerinin elinde bir korsan yatağı idi.
Rodos Adasının Alınmak istenmesinin Nedenleri
1. Rodos adasındaki korsanların, Türklerin Akdeniz ticaretini engellemesi,
2. Korsanların Batı Anadolu kıyılarını tehdit etmesi,
3. Mısır ve Suriye’den Anadolu’ya ulaşan deniz yolunun güvenlik altına alınmak istenmesi.
Rodos, Kanuni’nin katıldığı şiddetli bir kuşatma sonunda alındı (1521).
Rodos’un alınmasıyla Anadolu, Suriye ve Mısır deniz yolunun güvenliği büyük ölçüde sağlandı.
*Ege Denizi bir Türk gölü haline geldi
Sakız Adası’nın Fethi
Ege kıyılarına çok yakın olan ve Cenevizlilerin elinde bulunan Sakız adası 1566’da fethedildi.
CEZAYİR’İN OSMANLI YÖNETİMİNE GİRMESİ
Akdeniz’de bağımsız hareket eden denizcilerin içinde en ünlüsü Hızır Reis idi. Hızır Reis ve kardeşleri önce Doğu Akdeniz’de daha sonra Batı Akdeniz’de faaliyet gösterdiler. Zamanla güç kazanan Hızır Reis ve kardeşleri İspanyolların elinden Cezayir’i alarak burada bir devlet kurdular.
Bu sırada Osmanlılar, Avrupa içlerine kadar ilerlemişti. Karalarda Osmanlılara güç yetiremeyen Şarlken, Osmanlıları Akdeniz’de yenmeyi düşünüyordu. Bu amaçla Venedik, İspanya, Papalık ve Malta şövalyelerinden oluşan bir Haçlı donanmasının kurulmasını sağladı. Donanmanın başına ünlü denizci Andrea Dorya getirildi. Haçlı donanması, Mora kıyılarına saldırınca Kanuni, Hızır Reis’i Osmanlı hizmetine çağırdı. İstanbul’a gelen Hızır Reis’i Osmanlı Kaptanı Deryalığına getirdi. Kendisine hayırlı anlamına gelen Hayrettin lakabını verdi.
Hızır Reis’in Osmanlı hizmetine girmesiyle Cezayir, Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Bir beylerbeylik haline getirildi (1533).
PREVEZE DENİZ ZAFERİ (1538)
Savaşın Nedenleri
1. Barbaros Hayrettin Paşanın Osmanlı donanmasıyla, Ege’de Venediklilere ait kaleleri alması ve İtalya kıyılarına seferler yapması,
2. Akdeniz’de Osmanlı etkisinin giderek artması, .Alman imparatoru Şarlken ve Venediklilerin Osmanlıların Akdeniz’de güçlenmesini istememesi.
Venedik, Ceneviz, Malta, İspanya ve Portekizlilerden oluşan Andrea Dorya’nın komutasındaki Haçlı donanması ile Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Preveze’de karşı karşıya geldi.
Preveze Deniz Zaferi’nin sonucunda:
• Akdeniz’de üstünlük Osmanlı Devleti’ne geçti.
• Osmanlı donanması Haçlı donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı (1538) .
TRABLUSGARP’IN ALINMASI (1551)
Kanuni, Turgut Reis’i Trablusgarp’ı fethetmekle görevlendirdi. Turgut Reis, Trablusgarp’ı İspanyollar’dan aldı (1551). Turgut Reis, bu başarısından dolayı Trablusgarp Beylerbeyliği’ne getirildi.
KIBRIS’IN FETHİ (1570 -1571 )
Doğu Akdeniz’in en büyük adası olan Kıbrıs, Venediklilerin elinde idi. Osmanlılar için coğrafi konumu itibariyle önemli olan Kıbrıs’ın alınması zorunluydu.
Kıbrıs’ın Fethinin Nedenleri
1. Kıbrıs’ta üslenen korsanların Osmanlı ticaret gemilerine saldırması,
2. Kıbrıs’ın, Venediklilerde bulunmasının Osmanlıların Akdeniz egemenliğini ve Akdeniz ticaretini tehlikeye düşürmesi.
II.Selim’in emri ile vezir Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması bir yıllık kuşatmdan sonra Kıbrıs’ı fethetti (1571 ).
Kıbrıs’ın Fethinin Sonuçları
1. Doğu Akdeniz ticaret yollarının güvenliği sağlandı.
2. Mısır, Suriye ve Anadolu kıyılarının güvenliği sağlandı.
3. Anadolu’dan pek çok Türk ailesi Kıbrıs’a yerleştirildi.
İNEBAHTI DENİZ SAVAŞI (1571 )
Kıbrıs’ın kuşatılması sırasında Venedikliler Avrupa devletlerinden yardım istemişlerdi. Papanın kışkırtmasıyla Osmanlılara karşı yeni bir Haçlı donanması oluşturuldu. Oluşturulan bu donanma Yunanistan’ın batısında İnebahtı Körfezi’nde ani bir baskın yaparak Osmanlı donanmasını yaktı (1571). Bu durum Osmanlıların Akdeniz’deki üstünlüğünü sarstı.
Ancak Osmanlı Devleti, kaybedilen donanmanın yerine altı ay içerisinde daha büyük bir donanma kurdu. 1572’de Akdeniz’e açılan bu yeni donanmaya karşı koyamayan Venedikliler barış istemek zorunda kaldı.
TUNUS’UN ALINMASI (1574)
Bir kuzey Afrika ülkesi olan Tunus, İspanyolların elindeydi. Buraya gönderilen donanma İspanyolları Tunus’tan çıkardı. Tunus, Osmanlı Devleti’ne bağlandı (1574).
FAS’IN OSMANLI HİMAYESİNE GİRMESİ (1577)
Kuzey Afrika’da bulunan Fas’ta taht kavgaları yaşanıyordu. Bundan yararlanan Portekizliler, Fas’ın iç işlerine karışmaya başladılar. Fas halkının Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine buraya yardım gönderildi. Fas’a giren Ramazan Paşa Vadiüsseyl Savaşı’nda Portekizlileri ağır bir yenilgiye uğrattı (1577). Portekiz kralı savaşta öldü.
Bu savaştan sonra Fas, Osmanlı himayesine girdi. Bu savaşta ordu ve donanmasını kaybeden Kralları da ölen Portekizliler Hint Deniz Yolu üzerindeki etkinliklerini İngiltere ve Hollanda’ya kaptırdılar.
3. HİNT DENİZ SEFERLERİ VE SONUÇLARI
Coğrafi Keşiflerin yapılmasından sonra Portekizliler;
1. Hindistan’da sömürgeler elde edip Hint Deniz Ticaret Yolunu denetim altına aldılar.
2. Hint Okyanusundaki Müslüman tüccarların ticaretini engellediler, Müslümanların gemilerine el koydular.
3. Hindistan’daki Müslüman devletlere zorluklar çıkarmaya ve onlar üzerinde egemenlik kurmaya çalıştılar. Bu gelişmeler üzerine Hindistan’daki Müslüman devletler Kanuni’den yardım istedi. Kanuni de; Hint Deniz Seferlerini başlattı. Bu amaçlarla dört deniz seferi yapıldı. Ancak istenilen sonuçlar elde edilemedi.
I. Hint Seferi (1538): Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa (Başarısız)
II. Hint Seferi (1551): Piri Reis (Başarısız)
III.Hint Seferi (1552):Murat Reis (Başarısız)
IV. Hint Seferi (1553)feydi Ali Reis (Başarısız)
Osmanlı Devleti’nin Hint Deniz Seferlerinde Başarılı Olamamasının Nedenleri
1. Osmanlı gemilerinin Akdeniz şartlarına göre yapılmış olmasından dolayı (Hint) okyanus şartlarına dayanıklı olmaması,
2. Osmanlı devlet adamlarının bu seferlerin ekonomik önemini kavrayamaması, (Aynı yıllarda hem İran hem de Avusturya ile savaşlar yapılması)
3.Portekiz donanmasının çok güçlü olması
4.Hindistan’daki Gucerat Hanlığının Osmanlı donanmasına yardım etmemesi
Hint Deniz Seferlerinin Sonuçları
1. Seferlerden istenilen sonuç alınamadı, Portekizliler Hint Okyanusu’ndan çıkarılamadı.
2. Yemen, Aden ve bazı kaleler ile Habeşistan’ın bir kısmı Osmanlı topraklarına katıldı.
3. Arap Yarımadası tamamen Osmanlı Devleti’nin egemenliğine girdi.
Kızıldeniz ve Basra Körfezi, Osmanlı denetimine girdi. __________________