Mondros Ateşkes Anlaşması
Mondros Mütarekesi
I. Dünya Savaşı’nda (1914-18) yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri’ni temsil eden İngiltere ile yaptığı ateşkes antlaşması (30 Ekim 1918).
Eylül 1918’e gelindiğinde, Almanya ve müttefiklerinin I. Dünya Savaşı’nı yenilgiyle tamamlayacakları kesin olarak anlaşılmıştı. 4 Ekim’de Almanya, 5 Ekim’de de Avusturya, ABD’ye başvurarak barış isteğinde bulundu. Daha önce İtilaf Devletleri’ ne barış isteğiyle başvuran Bulgaristan 30 Eylül’de bir ateşkes antlaşması imzalamıştı. Bu durumda Osmanlı Devleti’nin önünde başka bir seçenek kalmamıştı. Sadrazam Talat Paşa’nın son İttihat ve Terakki hükümetinin 8 Ekim’de istifa etmesi ve İzzed Paşa başkanlığında yeni bir hükümetin kurulmasının ardından Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri’ni temsil eden İngiliz amiral Somerset Arthur Gough Calthorpe arasındaki ateşkes görüşmeleri, Ege Denizindeki Limni Adasının Mondros limanında 27 Ekim 1918’de başladı. Bu görüşmelerde Osmanlı tarafını Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf (Orbay) Bey, Hariciye Müsteşarı Reşad Hikmet Bey ve Miralay Sadullah Bey temsil ediyordu.
Görüşmelerin başında Calthorpe önceden hazırlanmış bir metni Osmanlı delegelerine okudu. Calthorpe Osmanlı hükümetinin bu metni imzalamaktan başka bir çaresi bulunmadığını, yoksa İtilaf güçlerinin askeri harekâtı sürdürerek çok daha ağır barış koşullarını dayatacağını öne sürdü, izlenecek tutum konusunda İstanbul Hükümeti’nden açık bir buyruk alamayan Osmanlı delegeleri, 30 Ekim 1918’de yenik Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri karşısındaki durumunu ortaya koyan Mondros Mütarekesi’ni imzalamak zorunda kaldılar.
Yirmi beş maddelik Mondros Mütarekesi son derece ağır koşullar içeriyordu. Antlaşmaya göre, Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki istihkâmlar ile Toros tünelleri İtilaf askerlerince işgal edilecekti. Daha da önemlisi, İtilaf Devletleri’ne, güvenliklerini tehlikeye düşürecek olayların patlak vermesi durumunda, başka stratejik nokta ve bölgeleri işgal etme hakkı da tanınıyordu. Ayrıca, sınır güvenliği ve iç güvenlik için gerekli birlikler dışında bütün Osmanlı ordusu terhis edilecek ve limanlarla demiryolları İtilaf subaylarının denetimine verilecekti. Hükümet haberleşmeleri dışındaki tüm telsiz, telgraf ve kablo istasyonları da İtilaf Devletlerince denetlenecekti.
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasının ardından İtilaf Devletlerinin yüksek komiserleri İstanbul’a geldiler. İngiliz kuvvetleri antlaşmanın ilk maddesi uyarınca Çanakkale bölgesindeki istihkâmları işgal etti. 13 Kasım 1918’de İtilaf kuvvetleri Boğazlardaki bütün istihkâmları ele geçirdi.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASINA DAYANILARAK YAPILAN İŞGALLER
30 ekim 1918’de imzalanan ateşkesten hemen sonra itilaf devletleri savaş sırasında imzaladıkları gizli antlaşmaları kısmen uygulayarak işgallere başladılar:
İngiltere:
Musul İskenderun Urfa Antep Maraş Kars Batum’u tamamen işgal etmiştir.Batum ve Kars’ı işgal etmesinin nedeni Kafkaslardaki petrol yataklarının denetimini elinde tutmak ve Doğu Anadolu’da kurulması düşünülen Ermenistan devletine zemin hazırlamaktı.İngiltere,1919 yılındaki Paris Konferansında alınan kararlara uyarak işgal etmiş olduğu Urfa Antep ve Maraş’ı daha sonra Fransızlara bırakmıştır.Ayrıca İngiltere Afyon Eskişehir İzmit Samsun ve Merzifon’a da asker göndermiş ve buralarda denetimi sağlamaya çalışmıştır.Musul Ateşkes antlaşmasından sonra ilk işgal edilen bölgedir.
Fransa
Mersin Dörtyol Adana çevresi ile İngiltere’den devraldığı Urfa Antep Maraş bölgesini işgal etmiştir.Ayrıca Doğu Trakya’daki tren istasyonları ile Afyon tren istasyonunu işgal etmiştir.
İtalya
Bodrum Kuşadası Marmaris Fethiye Konya Antalya çevresini işgal etmiştir.
Yunanistan
Paris Barış Konferansında alınan kararlar uyarınca 15 Mayıs 1919’da İtilaf devletlerinin gözetiminde İzmir’i işgal etmiştir.Daha sonra da Afyon ve Bursa yönüne doğru işgallerini genişletmiştir.Ayrıca itilaf Devletleri donanması da 13 Kasım 1918 de İstanbul boğazına demirleyerek şehir fiilen işgal etmişlerdir.
İtilaf devletlerinin bu işgalleri yurt içinde bazı azınlıklara cesaret vermiştir.Doğu Karadenizdeki Rumlar ile I.Dünya savaşında Rus ordusuyla Doğu ana doluya gelmiş olan Ermeniler isyan ederek bulundukları bölgede bağımsız devletler kurmayı amaçlamışlardır.
Ayrıca Fransızların işgali altındaki Güney Doğuana doludaki Ermenilerde ayaklanarak Müslüman halka karşı büyük bir saldırıya başlamışlardır.
Azınlıkları bu isyanları yine azınlıkların kurmuş olduğu çeşitli cemiyetler tarafından yönlendiriliyor,İtilaf devletleri tarafından da destekleniyordu.Bu cemiyetlerin yıkıcı faaliyetlerine karşı vatanseverler tarafından “direniş cemiyetleri” kuruldu.Böylece azınlık cemiyetlerinin sistemli çalışmalarına karşı koymak için çeşitli yöntemler geliştirilmeye başlanmıştır.
Sonuç olarak Osmanlı Devleti fiilen çökmüş hukuki varlığı da galip devletlerin arzu ve isteklerine bağlı kalmıştı.
kaynak: Ana Britannica
Son düzenleyen Safi; 21 Ekim 2016 20:37
