Kıtalar - Avrupa - Tek Mesaj

Avrupa
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Coğrafya
Avrupa geleneksel olarak Dünya'daki 7 kıtadan biri olarak düşünülmekle birlikte aslında Asya ile coğrafi açıdan bağlantılı bir kıtadır ve bazan Avrasya adı altında anılır. Avrupa'nın geleneksel tanımına göre Ural Dağları Avrupa'nın doğudaki sınırını oluştururlar. Güneydoğu'daki sınırını Ural Nehri oluşturur. Sınır Hazar denizi, Kafkas Dağlarının zirveleri boyunca devam eder, Karadeniz, İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı'yla belirlenir. Akdeniz Avrupa'nın güney sınırını, Kuzey Buz denizi kuzey sınırını, Atlas Okyanusu ise kuzey ve batı sınırını belirler. İzlanda Avrupa'dan çok Kuzey Amerika'ya yakın olmakla birlikte Avrupa'nın bir parçası olarak sayılmaktadır. Avrupa yarımadası güneyde Afrika kıtasına oldukça yaklaşır (Cebelitarık Boğazı 14 km). Güneydoğuda ise Asya ile hemen hemen bitişir (İstanbul Boğazı 0,7 km., Çanakkale Boğazı 1,3 km.).

Avrupa kıtası fiziki haritası

Ad: 737px-Europe_topography_map_en.jpg
Gösterim: 1043
Boyut: 55.4 KB

Avrupa'nın yüzölçümü 10.523.000 km²'dir. Bu ise yeryüzünün %5'i, karaların % 15'i Avrasya'nın 1/5'i demektir. Avrupa, yaklaşık olarak harita üzerinde 35 ile 70 kuzey paralel daireleri ile 10 ile 60 doğu meridyenlerinin çerçevelediği bir üçgene benzer. Yarımadada 0-4 saat dilimleri yer alır.
Avrupa'nın uç noktaları ise; kuzeyde Kuzey burnu (71° 10' kuzey enlemi), güneyde Mora'nın Matapan burnu (36° 23' kuzey enlemi), Batıda Rocca (Portekiz) burnu (9° 29' batı boylamı), doğuda Ural dağları (60° doğu boylama)'dır. Rocca burnu ile Ural Dağları arasındaki uzunluk 5500 km, Kuzey burnu ile Matapan burnu arasındaki genişlik 3800 km'dir.
Avrupa ülkeleri coğrafi konumları, yani bulundukları yer ve ekonomik gelişmişlik açıdan; Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Avrupa Ülkeleri (İskandinavya ve Baltık ülkeleri), Akdeniz ülkeleri, Orta Avrupa ülkeleri, Doğu Avrupa ülkeleri ve Balkan Ülkeleri gibi guruplara ayrılmaktadır.
Avrupa'nın genel coğrafî özellikleri şöyledir:

Avrupa bir devrimler yarımadasıdır. Özellikle demokrasi, endüstriyel ve bilimsel açıdan dünyayı etkileyen devrimleri gerçekleştirmiştir.
Nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bir yarımadadır. Hayat seviyesi yüksektir. Nüfus artışı çok azdır. Hatta bazı ülkelerde nüfus azalması vardır.
Avrupa, dünyada ihracat ve ithalatta önde gelen yarımadadır. Dünyada üretilen endüstri ürünlerinin üçte biri bu kıtaya aittir.
Endüstrileşmiş ülkelerin toplandığı bir kıtadır. Birleşik Krallık (İngiltere), Fransa, İtalya ve Almanya endüstrileşme açısından çok ileri durumdadır.
Çeşitli uluslara mensup insanların yaşadığı Avrupa'da 50 civarında devlet vardır. Komşu ülkeler arasında dil, ekonomik ve kültürel açıdan önemli farklar bulunur.

Avrupa'nın güney kıyılarının büyük bir bölümü Akdeniz'le çevrilidir. Bu kıyıların hemen kuzeyinde Alp Dağları yükselir. Bu sıradağların kuzey kenarı boyunca yaylalar ya da yüksek düzlükler uzanır. Yaylalar ile Kuzey Denizi ve Baltık Denizi arasında büyük Kuzey Avrupa Ovası'nın batı bölümü yer alır. Bu iki denizin ötesinde İskandinavya yaylası (Norveç ve İsveç) vardır.
Avrupa, birçoğu kıtanın içlerine kadar giren önemli ticari suyollarını oluşturan ırmaklar yönünden zengindir. Rhöne, Ren, Tuna ve Po ırmaklarının yer aldığı batıdaki ırmak grubu Alpler'den doğar. Bu ırmakların çoğu bahar ve yaz aylarında dağlardaki karların erimesiyle oluşan sularla beslenir. Doğudaki öteki grupta ise, Volga, Don, Dinyeper, Dinyester ve Dvina gibi daha uzun ırmaklar yer alır. Ne var ki, bu ırmaklar kış aylarında donduğu ve ticaret yollarının bulunduğu Atlas Okyanusu'na akmadığı için, Batı Avrupa'daki büyük ırmaklara göre daha az yararlanılır. İskandinavya'daki ırmaklar kısadır ve gemilerin yüzemeyeceği kadar hızlı akar; buna karşılık elektrik elde etmek için gerekli su gücünü sağlar.
Avrupa'nın yaklaşık yarısını, ender olarak deniz düzeyinden 300 metre yukarılara kadar yükselen ve çoğunlukla kıyıya yumuşak bir eğimle inen ovalar kaplar. Bu ovalar başlıca tarım alanlarını oluşturur. Uçsuz bucaksız Kuzey Avrupa Ovası, SSCB'de kıtanın tüm genişliğini kaplar; batıya, Polonya, Kuzey Almanya, Hollanda, Belçika ve Kuzey Fransa' ya doğru uzanırken daralır; sığ Kuzey Denizi' nin ötesinde İngiltere düzlüklerinde de devam eder. Macaristan Ovası, İtalya'daki Lombardiya Ovası ve Güney İspanya'daki Endülüs Ovası gibi daha küçük düzlükler dağ sıralarıyla çevrilmiştir.
Kuzey Avrupa Ovası'nın bazı bölümleri bataklıktır. Büyük Pripet Bataklığı, SSCBPolonya sının boyunca uzanır. Almanya'nın Kuzey Denizi kıyılarında ve Hollanda'da, daha çok İngiltere'dekı bataklıklara benzeyen bataklık kıyılar vardır. Avrupa'nın en büyük gölleri, ovanın kuzey sınınnda, SSCB'de bulunan Ladoga ve Onega'dır. İskandinavya, İskoçya, İsviçre ve Kuzey İtalya'da da birçok göl vardır. Avrupa'nın orta ve batı bölümündeki en büyük göl ise Macaristan'daki Balaton Gölü'dür.

İklim ve Bitki Örtüsü
En güneydeki bölümleri bile tropikal bölgenin oldukça kuzeyinde yer alan ve ancak çok küçük bir bölümü Kuzey Kutup Dairesi içinde bulunan Avrupa'nın büyük bölümü serin iklim kuşağındadır. Rüzgârlar çoğunlukla Atlas Okyanusu'ndan eser ve yağmurlann hemen tümünü bu rüzgârlar getirir. Bu nedenleyağışlar batıda çoktur ve doğuya gidildikçe azalır. Kış aylannda ılık hava da getiren bu rüzgârlar, buraların aynı enlemde bulunan başka yerlerden daha az serin olmasına neden olur. Avrupa'da iklim güneye gittikçe ılımanlaşır. Ama, dağlar ve yüksek yaylalar yakınlarındaki düzlük alanlara göre daha soğuktur; buralarda yağmur ve kar yağışı da daha fazladır. Kıtada başlıca üç çeşit iklim görülebilir.
SSCB ve çevresinde az yağışlı sıcak yaz ayları ile çok soğuk kışların yaşandığı bir kara iklimi vardır.
Britanya Adaları'nı da içine alan Norveç' ten Portekiz'e kadar uzanan Batı Avrupa ülkelerinde yılın her ayında bol yağış görülür. Bu bölgenin yazlan ılık, kışlan ise serindir.
Akdeniz çevresindeki ülkelerde yazlar sıcak ve kurak geçer. Dağlık bölgeler dışında, kış ayları ılık ve yağışlı olur.
Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyinde kalan toprakların büyük bölümü, birkaç bodur söğüt ve huşağacı dışında yosun, liken ve süpürgeotu bulunan tundralarla kaplıdır. Bunların hemen güneyinde, değerli bir ürün olan kerestenin elde edildiği, çam, ladin, köknar ve melez çam ormanları Moskova'dan Stockholm ve Oslo'ya kadar uzanır. Yazlar, arpa, yulaf, patates ve hayvanları beslemek için kullanılan ot dışındaki ürünlerin yetişemeyeceği kadar kısadır.
Önceleri Avrupa'nın büyük bölümü, çam, ladin ve köknar gibi sürekli yeşil kalan ağaçların yanı sıra, meşe, kayın ve kestane gibi sonbaharda yapraklarını döken ağaçların oluşturduğu karışık ormanlarla kaplıydı. Bu ormanların büyük bölümü çiftçilik yapmak için yok edildi.
Tahıl ekimi çok önemlidir. Çavdar genellikle kuzeyde ve doğuda, buğday güneyde ve batıda, arpa ve yulaf ise her yerde yetiştirilir. Şekerpancarı ve patates belli başlı kök bitkileridir. Batıdaki daha sulak bölgeler, süt veren büyükbaş hayvanların beslendiği otlaklar açısından zengindir.
Akdeniz ülkelerinin kurak yazlan, geniş yapraklı bitkilerin ya da otlakların yetişmesine elvermez. Geniş alanlar, yalnızca koyun ve keçinin beslenebildiği, ağaçsı, bodur çalılarla, küçük ağaçlarla ve fundalıklarla kaplıdır. Kış boyunca büyüyen buğday ve arpa, yazın ilk aylarında olgunlaşır. Üzüm ve zeytin gibi çok eskiden beri Avrupa'da yetiştirilmiş olan ürünler ile portakal, limon ve şeftali gibi öteki kıtalardan getirilmiş meyveler belli başlı ürünlerdir.
Güneydoğu Avrupa boyunca ve özellikle SSCB'nin güneyinde stepler ya da bozkırlar yer alır. Bunlar bol tahıl yetişen topraklardan başlayarak, Hazar Denizi yakınlarındaki çöl benzeri çorak alanlara kadar uzanan ağaçsız düzlüklerdir. Buğday, şekerpancarı, arpa, yulaf ve çavdar bu bölgenin başlıca ürünleridir.
Avrupa en çok besin üreten kıtadır, ama çok fazla olan nüfusunu beslemeye yetecek kadar üretemez; öbür ülkelerden et ve tahıl almak zorundadır.

MsXLabs Üye Girişi