Donatello (1386 - 1466)
MsXLabs.org & Temel Britannica

15. yüzyılın en büyük heykelcisi olan Donatello Floransalı bir dokuma işçisinin oğluydu. Mer­merden ve tunçtan heykellerinin yanı sıra, ahşap oyma ve pişmiş toprak çalışmaları da bulunan sanatçı, aynı zamanda kuyumculuk, ressamlık ve mimarlık yaptı. İtalya'daki kili­selerde 500 yıl önce yapmış olduğu bezemeler bugün de eşsiz güzelliktedir. Donatello, Michelangelo ve Raffaello gibi büyük sanatçı­lar üzerinde de etkili oldu.
Donatello ilk eğitimine bir kuyumcunun yanında başladı. Daha sonra kentin en ünlü heykelcilerinden biri olan Lorenzo Ghiberti' nin atölyesine girdi ve birlikte Floransa'daki Vaftizhane'nin tunç kapı kabartmalarını yap­tılar. Daha sonra eskiçağ sanatının kalıntıları­nı incelemek üzere Roma'ya gitti. Dönüşte Rönesans döneminin ilk büyük boyutlu çıplak heykeli olan Davud'u (1408; Ulusal Müze, Floransa) yaptı. Son derece canlı ve uyumlu bir bütünlük gösteren bu yapıt Eski Yunan ve Roma sanatının etkilerini taşır. Roma, Floransa, Siena ve Padova'daki kiliseleri bir­çok mihrap, heykel, oyma ve kabartmalarla süsleyen Donatello'nun en güzel yapıtların­dan biri 1450'lerde yaptığı, Padova'daki San Antonio Kilisesi'nin mihrabıdır. Mermer ve kireçtaşından yapılmış olan mihrap, insan boyunda yedi tunç heykel ve "İsa'nın Mezara Konması"nı canlandıran büyük bir kabart­mayla süslenmiştir. Donatello'nun öteki ünlü yapıtları arasında Floransa loncalarının kilise­si Or San Michele için yaptığı Aziz Markos ve Aziz Giorgio (Bargello Müzesi, Floransa) heykelleri vardır. Donatello'nun doğal el kol hareketleri ve gerçekçi yüz ifadeleri taşıyan heykelleri son derece canlı ve güvenli bir üslubun ürünleridir. Kabartmalarındaki hare­ketli anlatımı ve derinlik duygusunu, keskisini resim yaparmışçasına, bir fırça gibi kullanmak­la elde etti. Neşeli çocuk figürleri ve melekler bize sanatçının yaşama sevincini yansıtır.

Ufizzi Galerisi önünde Donetello heykeli

Donato di Niccolò di Betto Bardi, kısaca Donatello (1386 - 13 Aralık 1466), Floransalı Rönesans öncüsü heykeltraştır. Sanat tarihinin en önemli sanatçılarından birisidir.

Biyografi
Asıl adı Donato di Niccolo Betto Bardi olan Donatello'nun Floransa'da 1386'ya doğru doğduğu kabul edilir. Onun sanat alanındaki etkinlikleriyle ilgili ilk belgeler, 1404-1407 arasında Ghiberti'nin atölyesine devam ettiğini gösterir; ancak daha önce, İtalyan heykelcilerinin pek çoğu gibi o da, kuyumculuk alanına yönelmişti; bu mesleği mimar Brunelleschi'nin atölyesinde öğrendiği sanılır. Floransa Vaftizhanesi'nin ikinci kapısı için açılan yarışmada (1401) Brunelleschi'nin başarı kazanamaması üzerine, Donatello onunla birlikte bir süre Roma'da kaldı. Söz konusu yarışma, çeyrek yüzyıl sürecek ve Santa Maria del Fiore Katedrali'nin çevresinde sergilenecek olan hayranlık verici bir çalışmanın başlamasına yol açtı. Yarışmayı kazanan Ghiberti, pek çok sanatçı, tunç ustası ve dekoratörün birbirini izlediği büyük bir şantiye kurdu. Bu dönem boyunca ve mimar Michelozzo ile ortak çalışmaya başlayıncaya kadar, Donatello'nun etkinliği, büyük ölçüde katedrale ve Orsanmichele'ye yönelik çalışmalara bağlıydı. 1406'dan sonra sanatçı kendi hesabına, katedralin Mandorle Kapısı için mermerden iki peygamber heykeli yaptı. Giysisinin dökümleri kalça üzerinde toplanmış ilk Davud (1408-1416) ve pişmiş topraktan devasa Yeşu heykeli (1409-1412) de katedral için hazırlanmıştı; ancak, yapımına Donatello'nun çalışma arkadaşlarından biri olan Bernardo Ciuffagni'nin de katkıda bulunduğu bu sonuncu heykel kesin olarak ortadan kaybolmuştur. Aziz Yuhanna (1411-1415) ise, hayran olunacak yücelikte bir eserdir ve Michelangelo'nun Musa'sının habercisi gibidir.
Bunların yanı sıra heykelci, Orsanmichele için bir koruyucu azizler dizisi hazırladı; Floransalı loncalar hesabına gerçekleştirilen bu dizideki heykeller dıştaki nişlere yerleştirildi. Aziz Markos (1411'e doğru-1415) ve Aziz Giorgio (1415'e doğru-1417) heykelleri tam anlamıyla bağımsız heykele doğru atılmış kesin bir adım sayılabilir. İkinci heykelin oturtmalığı üstüne Donatello ilk alçak kabartması olan Aziz Georgius'un Ejderhayı Öldürmesi'ni yaptı. Varasi'nin yassı kabartma "Rilievo schiacciato" olarak adlandırdığı bu kabartma türünde, kompozisyon, neredeyse hissedilmeyen bir derece derece hafifletme yöntemi sayesinde, yontulmuş gibi değil de mermer üzerine çizilmiş gibi görünür. Aynı tarihlerde Brunelleschi henüz ünlü eserlerini gerçekleştirmemiştir. Donatello tunç kullanmaya başladığı Toulouselu Aziz Luigi (1422'ye doğru-1425) adlı eseriyle birlikte, o sıralarda gotik mimariye özgü olan niş sorununa kesin bir çözüm getirdi: bundan böyle nişler Korinthos üslubundaki iki gömme ayak arasında kalan dev bir cephe üzerinde, iki küçük İyon sütunu arasına sıkışmış küçük bir apside açılacaktı.
Bir başka anıtsal heykel grubu da, yaklaşık 1420-1436 arasında, katedralin çan kulesindeki nişler için yapılmış olan beş peygamber dizisidir; il Rosso takma adıyla bilinen Nanni di Bartolo, Abraham ve İshak (1421) adlı çalışmasına katkıda bulunmuştur; grubun en önemli heykeli Zuccone (Kel) olarak da adlandırılan Habakuk son derece anlatım yüklü bir kompozisyondur ve derin bir çilecilik ile mutlak bir tinselliğin sonucunu yansıtıyor gibidir.

Davud Heykeli
Bargello Müzesi'nde yer alan Davud heykeli, Kutsal Kitap'ta adı geçen genç kahramanın düşmanı Calut'u yenmesinden sonraki halini canlandırır. Doğal boyutlardaki bu çıplak heykel, Antikçağ'dan beri ilk olarak yapılmış bir tam kabartmadır ve heykelcilik tarihinin önemli anıtlarından birini oluşturur.
Donatello'nun gençlik yıllarında, katedral için mermerden yaptığı Davud ile yaratmış olduğu galip genç erkek tipi, bu tunçtan heykelde en son biçimine ulaşmıştır: heykel grubu, defneden bir taç üstüne oturtulmuş, böylece çok sayıda bakış açısı elde edilmiştir; kahramanın üstünde yalnızca dizlik ve şapka vardır; silah olarak deve isabet ettirdiği taşı ve devin kafasını uçurduğu kılıcı tutmaktadır. Contrapposto bir duruştaki beden, zarif, coşkulu ve rahatlamış bir halde ve duruşrnr her an değiştirecekmiş gibi görünmektedir; sol bacağıyla yenilgiye uğrattığı devin kafasını çiğnemektedir; devin kafasında iri bir çift kanatla süslü başlık vardır; kanatlardan biri kahramanın sağ bacağına değer durumdadır. Genç bedenden fışkıran şehveti, parlak görünüşlü teni ile incelikle, titizlikle işlenmiş dizlikleri ve defne yapraklı başlığı arasındaki karşıtlık vurgular.
"Yudit ve Holofernos" grubu gibi Davud heykelinin de XV. yy. sonunda Medici'lerin sarayında bulunduğu bilinmektedir.

Başlıca Heykelleri

• 1411-1415 Aziz Yuhanna, mermer.
• 1415'e doğru-1417 Aziz Georgius'un Ejderhayı Öldürmesi, mermer.
• 1425-1427 Herodes'in Şöleni, yaldızlı tunç.
• 1427'ye doğru-1436 Habakuk (Zuccone), mermer.
• 1435'e doğru Meryem'e müjde, kireçtaşı.
• 1438 Aziz Yuhanna, ahşap.
• '1445'e doğru-1453 Condottiereyi at üzerinde gösteren Gattamelata, tunç.
• 1446'ya doğru-1460 Davud, tunç; "Yudit ve Holofernos", tunç
• 1454'e doğru Azize Maria-Magdalena, ahşap