ÖLÜ

—Arkeol. Ölüler kitabı, bir ölçüde piramitlerde ve lahitler üzerinde yer alan daha eski metinlerden türemiştir. Sayıları giderek artan kalıplaşmış cümlelerin bir derlemesi niteliğindedir. XXI. hanedan döneminden sonra, gerçek adı Güne çıkış kitabı olan bu derlemede, gerek içerik gerek düzenleme açısından belli bir kopukluk gözlemlenir. Metnin taşıdığı önemin yanı sıra, Ölüler kitaplarında kimi kez yüksek sanat değeri taşıyan ve Mısır dininin en karmaşık yönlerini aydınlatan küçük resimler dikkati çeker.

—Cez. huk. Bir ölünün ceset ya da kemikleri üzerinde hakaret sayılan fiillerde bulunmak, aşağılama ya da haklı olmayan bir nedenle ölünün cesedini ya da kemiklerini almak suçtur. Bu tür eylemlerde bulunanlar üç aydan bir yıla kadar hapis ve para cezası ile cezalandırılır. Cesedi aşağılama ve hakaret için maddi eylem gerekir. Sözlü hakaret bu suçun kapsamına girmez. Bir ölünün hatırasına karşı işlenecek hakaret ve sövme suçları için özel bir hüküm yoktur. Bu tür eylemlere hakaret ve sövme suçlarına ilişkin yaptırımlar uygulanır. Şikâyet hakkı ise, ölünün mirasçıları tarafından kullanılır (Türk cez. k. md. 178, 488).

—Folk. Ölü hamamı, genellikle ölümden kırk gün sonra yapılır. Anadolu'nun bazı yörelerinde üçüncü, on beşinci, otuzuncu, elli ikinci günlerden sonra ya da ilk bayramdan sonra yapıldığı da olur. Ölü evi halkı, başsağlığına gelmiş olanları davet ederek hamama gidip yıkanır. Bazen de komşu ve tanıdıklar ev halkını hamama davet eder. Ölü hamamı genellikle yemeklidir. Bazı yörelerde bir tür ağıt töreni niteliği taşıdığı da görülür.

—İsi. İslam inancına göre ölüm, ölüm meleği Azrail'in insanın ruhunu bedeninden ayırmasıyla gerçekleşir Bu durumda, ölünün yanında bulunanlardan birinin onun gözkapaklarını sıvazlayarak kapatması, bir bez parçasıyla çenesini bağlaması ve böylelikle ağzının açık kalmamasını sağlaması gerekir. Bu arada ölünün giysileri çıkarılarak üzeri beyaz bir örtüyle örtülür, ayakları düzgünce uzatılır, elleri iki yanına konulur. Ölünün yanında, ölü yıkanmadan önce Kuran okunmaz. Ölünün ardından üzülmek ve ağlamak dince sakıncalı değilse de, yüksek sesle ağlamak, döğünmek, ağıt yakmak günahtır. Ölünün belli kurallara göre yıkanmasına gasil, kefene sarılmasına tekfin, kabre götürülmesine teşyi, mezara gömülmesine defin denir.

—Nüfbil. Ölü doğumlar kız çocuklardan çok erkek çocuklarda görülür; bu iki doğum sınıfının birbirine oranı yaklaşık 1, 10'dur. Ölü doğum daha çok vaşlı annelerin çocuklarında gözlenir. Ölü doğum oranı düzenli bir biçimde gerilemiştir. Örneğin, Fransa'da yüzyılın başında % 40 iken 1980'de % 8,5’e düşmüştür.