Zehirlenmelerde Neler Yapılmalı?
Zehirlenmelerin tedavisinde üç yol izlenir;
1. Hastaya destekleyici tedavi uygulanması: Zehirlenme nedeniyle bozulan vücut dengesinin düzeltmeye yönelik girişimleri içerir. Örneğin, düşmüş kan basıncının yükseltilmesi gibi.
2. Zehirin vücuttan uzaklaştırılması: Hastayı kusturmak, mide yıkanması, aktif kömür uygulanması ve hemodiyaliz gibi uygulamaları içerir.
3. Panzehir veya antidot adı verilen özel ilaçlar kullanılarak zehirlerin etkilerinin önlenmesi: Örneğin, aşırı miktarda demir preparatları alımına bağlı zehirlenmelerde Desferoksamin isimli antidot, demiri bağlayıp bağırsaklardan emilimini engeller.
Destekleyici tedavi uygulamak ve zehiri vücuttan uzaklaştırmak, çoğunlukla hayat kurtarmak için yeterli olduğundan, öncelikli tedavi yaklaşımlarıdır. Ayrıca oldukça kısıtlı sayıda zehirin antidotu bulunduğunu unutmayın!
Zehirlenen bir hastayla karşılaştığımızda, izlememiz gereken yol aşağıdaki gibi olmalıdır;
1. En yakın acil yardım / ambulans servisine haber verin. Daha sonra şunları yapın;
2. Hastanın neyle zehirlendiğini anlamaya çalışın. Ancak hastanın koroziv temizlik maddeleri veya petrol ürünleriyle zehirlenmediğinden eminseniz, hastayı sorgulama işini hekimlere bırakın.
3. Sakıncası yoksa hastayı kusturmak, ilkyardım uygulayan kişinin yapabileceği en uygun girişim olacaktır.
Hangi hastalar kusturulmaz?
1. Bilinci kapalı hastalar kusturulmaz! Bilinci kapalı hastalarda, soluk borusunun girişini kapatan kapakçığın yeterince kontrol edilememesine bağlı olarak kusmuk içeriğinin akciğerlere kaçma ihtimali daha yüksektir. Aynı şekilde, bilinci kapalı hastalara her ne amaçlı olursa olsun, katı veya sıvı yiyecek verilmez.
2. Petrol ürünlerinin ağızdan alınmasıyla gelişen zehirlenmelerde hastalar kusturulmaz! Eğer bu hastalar kusturulursa, petrol ürünleri akciğerlere kaçarak ‘kimyasal nedenli akciğer enfeksiyonu’ gelişir.
3. Koroziv madde adını verdiğimiz ev temizliğinde kullanılan hipoklorit, amonyak gibi yakıcı kimyasal maddelerin ağızdan alınmasıyla gelişen zehirlenmelerde, hastalar kusturulmaz. Eğer bu hastalar kusturulurlarsa, yakıcı kimyasal maddeler, çıkarken temas ettiği dokularda ikinci kez yanık meydana getirir.
4. Epilepsi geçiren veya geçirmesi muhtemel hastalar kusturulmaz.
5. Öğüremeyen hastalar kusturulmaz.
Hasta zehirlendiği maddenin etkisiyle kusuyorsa, kusmasına engel olmayın. Ancak, hastanızın bilinci açık değilse, kustuğunu akciğerlerine aspire etmemesi için başını yana çevirin. Bu durumdaki hastayı yalnız bırakmayın. Kusmasında sakınca olmayan hastalarda, elinizi hastanın dil köküne bastırarak kusmasını sağlayabilirsiniz. Ancak kusturma, midedeki zehirin dışarıya atılmasını sağlayan tek seçenek olmadığı için, kusturma konusunda ısrarlı davranmayın. Bu durumda, bilinci açık hastaya bir bardak süt, ayran veya su vermek, midedeki zehiri seyrelterek bağırsaklardan emilim hızını azalttığı için faydalı olacaktır.
İlaç zehirlenmelerinde aktif kömürün ağızdan kullanımı, birçok ilacı barsakta bağlayarak emilimini önler. Aktif kömürün yeterince etkili olabilmesi için, mide boşaltıldıktan veya yıkandıktan sonra verilmesi gerekir. İlkyardım uygulayanın kısa zamanda yapabileceği en uygun işlem sadece hastayı kusturmak olmasına rağmen, gelişmiş ülkelerde evlerde çoğunlukla kullanıma hazır, hiperaktif sıvı kömür preparatları bulundurulur.
Dr. Mehmet DOKUR
