YAVUKLU NE DEMEKTİR

Çince’de ‘harem’ anlamına gelen ‘kün’ terimi Türkçe’ye de geçmiş, haremdeki cariye ve kadınlara ‘künteki’, gerdanlığa da ‘Küntekü’ denilmişti. Türklerde gerdek gecesi süslenen geline, üzerlerine değerli taşlar ve inciler oturtulmuş altından ve gümüşten ‘bogmak’ denilen bir gerdanlık takılırdı. Bogmak, zamanla evli veya bekâr kadınların takındığı bir süs eşyası haline gelmiştir. İranlıların ‘gerden-bend’ dedikleri ‘bogmak’, XVI. asırda İnegöllü Mustafa b. Mehmet b. Yusuf adında birinin Farsça’dan Türkçe’ye düzenlediği Câmiü’l Fürs adlı eserde “bogmak ki, avratlar ve kızlar ve gelinler boyunlarına dakınurlar.” şeklinde tanımlanmıştır. Kaldı ki, Türk kültürünün erken safhalarında boy beyi mertebesinde olmayan erkekler, kadınlardan daha sade kıyafetli olmakla beraber, erkeklerin de gerdanlıkları ve küpeleri olmuştur.

‘Yivik’ terimi Sanskritçe bir kelime olup ‘gerdanlık’ demektir. ‘Yavuklu’ sözü, eski eserlerde adaklı, namzet, nişanlı’ anlamında kullanılmıştır. Türkçe’de bugün dahi kullandığınız ‘Yavuklu’ terimi gerdanlıklı anlamındaki ‘yivikli’ terimiyle ilgili olup, nişanlı manasına gelmiştir. ‘Yivik’ terimi zamanla yerini Farsça ‘boğaz’ anlamındaki ‘gerden’den (ندرگ) gelen ‘gerdanlık’ terimine bırakmıştır. ‘Yivik’, nişanlılık ve evlilik sembolü olma fonksiyonunu da yitirmesine rağmen, ‘yivikli’ terimi daha uzun ömürlü olmuş, halk fonetiğine uyarak ‘yavuklu’ şeklinde günümüze kadar ulaşmıştır.