Aspartat
Aspartat (Asp, D) asidik bir amino asittir. Diğer bir adı aspartik asit olarak bilinir. Molekül formülü HO2CCH(NH2)CH2CO2H'dır ve molekül ağırlığı 133.10 g/mol’dür. Sistematik adı (2S)-2-aminobutanedioik asittir. Aspartik asidin karboksilat anyonuna aspartat denir. Aspartik asit alfa-amino asit sınıfındadır. Aspartanın L-izomerlerinden biri proteinleri oluşturan 20 doğal amino asitten biridir. Kodonları GAU ve GAC şeklindedir. Aspartik asit, glutamik asitle beraber asidik amino asit olarak sınıflandırılır. pKa’sı 4’tür. Aspartik asit biyosentezi oldukça yaygındır. Tüm amino asitlerde olduğu gibi asit protonlarının konumları çözeltinin pH’ına ve kristalleşme koşullarına bağlıdır. Memelilerde, aspartik asit esansiyel değildir. Oksaloasetattan transaminasyon yokuyla üretilir. Bitkilerde ve mikroorganizmalarda ise aspartat metionin, treonin, izolösin ve lisin gibi bir çok amino asitin uyarıcısıdır. Aspartatın diğer amino asitlere dönüşümü, aspartik asitin semialdehide HO2CCH(NH2)CH2CHO indirgenmesiyle başlar. Asparagin ise transamidasyonla aspartik asitten türer. HO2CCH(NH2)CH2CO2H + GC O NH2 HO2CCH(NH2)CH2CONH2 + GC O OH
(Sırasıyla GC O NH2 ve GC O OH glutamin ve glutamik asittir.)
Aspartik asit, aynı zamanda üre döngüsünde bir metabolittir ve karbonhidrat üretimine katılır. Malat-aspartat mekiğindeki indirgeyici eşdeğerliği taşır. Malat-aspartat mekiği, aspartat ve oksaloasetatın birbirlerine dönüşümlerini kullanır ve malik asidin oksitlenmiş bir türüdür. Aspartik asit bir nitrojen atomunu inositol (pürin bazlarının uyarıcısıdır) biyosentezinde bırakır. Amino asit nörotransmitter glutamat kadar güçlü olmasa da, aspartat ( aspartik asitin birleşik bazı olarak da bilinir) NMDA ((N-metil D-aspartat) alıcılarını uyarır. Beyinde uyarıcı nörotransmit gibi davranır ve eksitotoksindir. Nörotransmit olarak aspartik asit bitkinliğe karşı bir direnç sağlar ve dayanıklılığı artırır. Rasemik aspartik asit, dietil sodyum ftalimidomalonattan (C6H4(CO)2NC(CO2Et)2) sentezlenebilir. Besin Kaynakları: Aspartat (aspartik asit) esansiyel bir amino asit değildir, insan vücudunda sentezlenebilir. Buluduğu gıdalar aşağıdaki gibidir: - Hayvansal kaynaklar: Hafif et yemekleri, sosis.
- Bitkisel kaynaklar: Filizlenen tohumlar, yulaf, avakado, kuşkonmaz.
