II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI (1808-1839)

A-)ALENDAR MUSTAFA PAŞA OLAYI (1808)
II.Mahmut kendine Alendar Mustafa Paşa’yı sadrazam seçti.Alendar yönetime egemen oldu ve şu işleri yaptı:

• Nizam-ı Cedid taraflarını işbaşına getirerek yenilik hareketlarini başlattı.
• III.Selimin ölümünde etkili olan kişileri cezalandırdı.
• İstanbul’da asayişi sağladı.
• Alendar ,Niazam-ı Cedid yerine Sekban-ı Cedid adında bir ocak kurdu.
• Ulufe alımı ve satımı yasaklandı.
• Ayanlar(Valiler) ile Sened-i İttifak yaptı.

SENED-İ İTTİFAK:
XIX.yy’ın başında Anadolu ve Rumeli’de ayanlar türemişti(derebeylik).Alendar,sarsılan düzeni yeniden kurmak amacı ile bütün ayanları İstanbul’da topladı.Yapılan görüşmeler sonunda hükümet ile ayanlar arsında Sened-i İttifak imzalandı(1808). Buna göre;

• Devlet ayanların varlığını kabul etti.
• Ayanlar devlet otoritesini kabul edecek,verilen emirlere uyacaklardı.
• Ayanlar yapılan ıslahatlara bağlı kalacaklardı
• Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı
• İstanbul’da isyan çıkarsa İstanbul’a gelip isyanı bastıracaklardı.

ÖNEMİ:

• Bu belge Osmanlı’nın ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma geldiğini gösterir.
• Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri ilk defa sınırlandırılmıştır.(Padişah kendi otoritesi dışında bir güç olarak ayanları kabul etmiştir.)

NOT:

• Bu yönü ile İngilizler’in 1215’deki Magna Carta’ya benzemektedir.Ancak Magna Carta krala zorla imzalatılmasına karşın ittifakta böyle bir zorlama yoktur,padişahın iradesiyle imzalanmıştır.
• Yeniçerilerin isyan etmesi üzerine II. Mahmut Sekban-ı Cedidi kaldırdı,isyan sona erdi.

B-)YÖNETİM ALANINDAKİ YENİLİKLER
II. Mahmut Osmanlı buyruğunda olan herkese tam bir din ve vicdan özgürlüğü vermiştir.Bunu şu sözleri ile belirtmiştir:” Tekban dan(halk),müslümanları camide,hristiyanları kilisede, Musevileri havrada görmek isterim.” Şu yenilikleri yapmıştır:

• Divan teşkilat kaldırıldı,nazırlık(bakanlık) kuruldu.
• Tımar sistemi kaldırıldı,devlet memurları maaşa bağlandı.
• Müsadere üsulu kaldırıldı.(Devletin ölen şahısların malına el koymasıdır.)
• Devlet memuru yetiştirmek için (mekteb-i maarif) eğitim okulları açıldı.
• İlk defa genel anlamda nüfus sayımı yapıldı.Sayım askeri amaçlı olduğu için sadece erkekler sayıldı.
• Askeri işleri düzenlemek amacı ile askeri şura oluşturuldu.
• Pasta teşkilatı kuruldu.
• Polis teşkilatının temelleri atıldı.
• Reyaül-ü Kütlap kaldırıldı.Dış işleri nezareti kuruldu.
• İlk kez karantina teşkilatı kuruldu.
• Dar-üş Şura’yı Bab-ı Ali kuruldu.(Devlet memurlarının terfi ve yargı işleridir)
• İlk yönetim değiştirildi.(Merkezi otoriteyi sağlamak için iller merkeze bağlandı)

NOT:
Bu mahkeme bugünkü danıştayın ilk örgütlenmesidir.

C-)KÜLTÜREL ALANDAKİ YENİLİKLER

• Medreselerin yanı sıra pek çok Avrupa tarzı okul açıldı.
• İlk öğretim mecbur hale getirildi.
• Avrupa’yı yakından tanımak amacı ile ilk defa Avrupa’ya öğrenci gönderildi.
• Avrupa tarzında müzik serbest bırakıldı.
• Takvim-i Vakayı adında ilk gazete çıkarıldı.
• Kılık kıyafette ilk değişikliğe gidildi.II.Mahmut devlet dairelerine resmini astırdı.
• Yurt dışına çıkışta pasaport uygulaması başlatıldı.
• Enderun kaldırıldı,yerine devlet memurları yetiştirilen okullar kuruldu.

NOT:
Böylece eğitim alanında ikilik ortaya çıktı.Kültür çatışmaları oluştu.

D-)ASKERİ ALANDAKİ GELİŞMELER

• Sekban-ı Cedid ocağı kuruldu.
• 1825’te Eşkinci ocağı kuruldu.(Yeniçeri ocağına bağlı olarak)
• Yeniçeri ocağı kaldırıldı.(Vaka-i Hayriye.1826)

SONUÇLARI:

• Islahat süreci hızlandı.
• Padişahlar yeniden yönetime egemen oldu.
• Yeniçeri ocağının yerine Asakiri Mansure-i Muhammediye adı verilen Avrupa tarzında yeni bir ordu kuruldu.

EKONOMİK ALANDAKİ YENİLİKLER:

• Yerli malların kullanılmasına teşvik edildi.
• Osmanlı tüccarlarının Avrupa mallarıyla rekabet edebilmesini sağlamak amacı ile gümrük kolaylıkları getirildi.
• 1838’te İngiltere Baha Limanı antlaşması ile çok geniş yetkiler kazandı.

NOT:

• II. Mahmut’un yapmış olduğu yenilikler Atatürk’ün yapmış olduğu yenilikler arasında büyük benzerlik vardır.
• Çeşitli baskılardan dolayı başarılı olunamamıştır.