Yeni Kaledonya

resmî adı YENÎ KALEDONYA TOPRAKLARI VE BAĞLI TOPRAKLAR
Fransızca TERRITOIRE DE LA NOUVELLE CALFİDONIE ET DĞPENDANCES,
Büyük Okyanusun güneybatısında Fransa’ya bağlı denizaşırı topraklar (territoire d’outre mer).

Yeni Kaledonya, Walpole ve Pins adalarıyla Loyaute, Belep, Huon, Surprise ve Chesterfield ada gruplarından oluşur. Fransa 1975’ten bu yana Matthew ve Hunter adaları üzerinde de hak iddia etmekte, ama Vanuatu buna karşı çıkmaktadır. İki ada zinciri halinde kuzeybatı doğrultusunda uzanan Yeni Kaledonya, Yeni Zelanda’nın 1.770 km kuzeyinde yer alır. Üzerinde insan yaşamayan küçük atollerden oluşan Chesterfield Adaları Yeni Kaledonya Adasının kuzey ucunun 595 km batısında kalır. Ülkenin başkenti Yeni Kaledonya Adasındaki Noumea, yüzölçümü 18.576 km2, 1992 tahmini nüfusu 174.000’ dir.

Doğal yapı

Grande Terre (Büyük Toprak) olarak da bilinen Yeni Kaledonya Adası 16.750 km2’lik yüzölçümüyle Yeni Kaledonya topraklarının büyük bölümünü oluşturur. Uzunluğu yaklaşık 400 km, genişliği ise 48 km olan adanın orta kesiminden aşağı doğru uzanan sıradağlarda ülkenin en yüksek dorukları olan Panie (1.628 m) ve Humboldt (1.618) dağlan yer alır. Yakınlardaki Pins Adasıyla Belep Adalan jeolojik olarak Yeni Kaledonya Adasının parçasıdır. Güneybatıya doğru eğimli olan ada grubunun sular altında kalmış vadilerinde son derece korunaklı limanlar vardır. Yeni Kaledonya Adası dışında gruptaki hiçbir adada akarsu yoktur.

Walpole Adasıyla Loyaute Adalannda yer alan Mare ve Lifou yükselmiş atollerdir. Mare’nin iç kesiminde iki volkanik tepe vardır. Lifou kireçtaşı oluşumlu mağaralarıyla ünlüdür. Öteki adalar ya atoldür ya da resiflerden oluşur. Matthew ve Hunter ise etkin yanardağlardır.

Yeni Kaledonya astropik bir iklime sahiptir. Deniz düzeyinde yıllık ortalama sıcaklık 22°C-24°C arasında değişir. Yağışlar tayfunların da görüldüğü arahk-mart ayları arasında en yüksek düzeye ulaşır. Yıllık ortalama yağış miktan, dağlık adaların alize rüzgârlarına açık güney-güneydoğu kesimlerinde 2.000 mm’yi bulurken, batı-kuzeybatı kesimlerinde 1.016 mm’ye düşer.

Yeni Kaledonya’da yetişen bitkilerin yaklaşık dörtte üçü adalara özgüdür ve büyük ölçüde kuraklığa dayanıklı türlerden oluşur. Yeni Kaledonya Adasının yüksek kesimlerine iğneyapraklı ağaçlar egemendir. Kıyılarda tırmanıcı bitkilerle kaplı ormanlar, batı kıyısının daha kurak kesimlerinde kaje-putağaçlan ve savan benzeri çayırlar, bataklık kıyı bölgelerinde ise mangrovlar görülür. Zengin bir hayvan varlığına sahip olan adalarda yaşayan az sayıda memeli arasında Polinezya faresi, yarasa, yaban domuzu ve dışarıdan getirilen Sumatra geyiği sayılabilir. Yeni Kaledonya Adasında dünyanın en büyük nikel rezervlerinden biri ve zengin demir cevheri, manganez, gümüş, kromit ve kobalt yatakları vardır. Bazı atollerde ve yükselmiş mercan adalarında fosfat yatakları bulunmuştur.

Nüfus

Yeni Kaledonya nüfusunun (1992) yüzde 44,8’ini Melanezyalılar (Kanaklar), yüzde 33’ünü çoğunluğu Fransız olan AvrupalIlar, yüzde 8’ini Wallis ve Tahiti adalarından gelenler, geri kalanını da Cavalılar ve aralarında VietnamlIların da bulunduğu öteki azınlıklar oluşturur. Yeni Kaledonya Adasındaki Melanezyahların çoğu, ada topraklarının yüzde 8,5’ini oluşturan yerleştirme kamplarında yaşar. Resmî dil Fransızca olmakla birlikte adalarda bazı Melanezya lehçeleri de konuşulur. Yeni Kaledonyah- lann çoğunluğu Hıristiyandır. Çoğu Cavalı olan Müslümanlar, nüfusun küçük bir bölümünü oluşturur. Yeni Kaledonya’da doğum ve ölüm oranları (1989) sırasıyla binde 23,9 ve binde 6’dır. Nüfusun üçte birinden fazlası 15 yaşın altındadır. Ortalama ömür (1990) erkeklerde 66,6 yıl, kadınlarda ise 71,8 yıldır. Nüfusun yaklaşık beşte ikisi başkent Noumea’da yaşar.

Ekonomi

Yeni Kaledonya’da büyük ölçüde madencilik ve metalürji sektörleriyle turizme dayalı gelişmekte olan bir piyasa ekonomisi yürürlüktedir. 1987 verilerine göre ülke gayri safi milli hasılası (GSMH) 1,6 milyar ABD Doları, kişi başına düşen milli gelir ise 10.140 ABD Doları’dır. Ekonomik açıdan Fransa’ya bağımlı olan Yeni Kaledonya, GSMH bakımından gelişmekte olan ülkeler arasında ön sıralarda yer alır. Toprağın yalnızca yüzde l’inin ekili alanlara ayrılmış olmasına karşın, gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 1,6’sı (1988) tarım sektöründen elde edilir ve işgücünün yüzde ll’i bu sektörde çalışır. Başlıca ticari ürünler kahve, kopra ve hindistancevizi yağıdır. Adalarda ticari amaçla patates, sebze ve mısır, yerel tüketim amacıyla da yam, gölevez ve tatlıpatates yetiştirilir. Küçük adaların ekonomisi büyük ölçüde hindistancevizi ve kopra üretimiyle balıkçılığa dayanır. Toprağın yüzde 14’ü meralar, yaklaşık üçte biri de ormanlarla kaplıdır. Kerestecilik giderek gelişmesine karşın, henüz iç talebi karşılayamamaktadır.

Madencilik ve imalat sektörleri GSYİH’ nin yaklaşık yüzde 28’ini karşılar. Bir süre ara verildikten sonra 1975’te yeniden başlanan krom üretimi her geçen gün artmaktadır. 1990’da 1 milyar kW-sa olan yıllık elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 75’i termik santrallardan, geri kalanı da hidroelektrik santrallardan elde edilir. Otel sayısının artmasıyla birlikte hızla gelişen turizm önemli bir döviz kaynağı durumuna gelmiştir.

Yönetsel ve toplumsal koşullar

Fransa’nın denizaşırı toprağı olan Yeni Kaledonya Fransız Parlamentosuna iki milletvekili ve bir senatör gönderir. Ülke Fransız hükümetince atanan bir yüksek komiserin gözetimi altında çalışan dört özerk bölge (Yeni Kaledonya Adasının Doğu, Batı ve Güney bölgeleri ve Loyaute Adalan) konseyi tarafından yönetilir. Bu konseylerin oluşturduğu Topraklar Kongresi yasama organı niteliğindedir ve başkanım kendi üyeleri arasından seçer. Topraklar Kongresi’nin 54 üyesi beş yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenir. Bölge konseylerinin başkanları ve seçimle belirlenen birkaç temsilciden oluşan yürütme konseyine Topraklar Kongresi başkanı önderlik eder.

Sağlık hizmetleri kadrosunu askeri sağlık personelinin oluşturduğu, iç kesimlerdeki tıp merkezleri, Noumea’daki Gaston Bourret Hastanesi, Pasteur Enstitüsü ve özel klinikler tarafından yürütülür. Noumea yakınlarında verem ve cüzam klinikleri de vardır.
Kiliseye ve devlete bağlı ilk ve orta dereceli okullarla meslek okulları Eğitim Bakanhğı’mn denetimi altındadır. Nüfusun (1989) yüzde 57,9’u okuryazardır. 1947’de kurulan Güney Pasifik Komisyonu’nun merkezi Noumea’dadır.

Tarih

Yeni Kaledonya Adasındaki Foue Yarımadasında yer alan Lapita’da bulunan fırınlanmış çanak çömlek örnekleri İÖ 2000-1000 arasında yörede Avustronezyahların yaşamış olduğunu gösterir. Pins Adasında New Britain Adasından (bugün Papua Yeni Gine’de) getirilmiş obsidiyen parçaların bulunması ise uzak bölgelerle ticaret yapıldığını kanıtlamaktadır. Adalarda çok eski tarihlerden kalma toprak ve taş tümülüslere de rastlanır. Pins Adasında İÖ 900’e tarihlenen işlij seramikler ve Papua Yeni Gine’dekilere benzer ilginç çömlekler bulunmuştur. Gölevez tanmı yapılan teraslar, AvrupalIların gelmelerinden önce bölgede gelişirin bir kültürün var olduğunu gösterir.

1774’te adaya ayak basan Kaptan James Cook buraya İskoçya’nın Roma dönemindeki adından esinlenerek Yeni Kaledonya adım verdi. 1830’larda Loyaute Adalarına ulaşan Londra Misyoner Demeği üyelerini Fransız Katolik misyonerler izledi (1840) ve Fransa 1853’te adalan ilhak etti. 1853-84 arasında askeri valilerce yönetilen Yeni Kaledonya, 1864’ten 1897’ye değin bir ceza kolonisi olarak kullanıldı. 1863’te keşfedilen nikel yataklan ancak 1917’den sonra etkin biçimde işletilmeye başladı. Yeni Kaledonyalılar 1940’ta General Charles de Gaulle’ün Özgür Fransa Hareketi’ne katıldılar. ABD 1942’den sonra adalan askeri üs olarak kullanmaya başladı. Fransızlar 1946’da Yeni Kaledonya’ya denizaşın toprak statüsü tanıdılar.

1958’de ülkede ilk genel seçimler yapıldı. Yeni Kaledonya’nın yerli halkı olan Kanaklar önderliğinde gelişen bağımsızlık yanlısı hareket 1980’lerden başlayarak hızla güçlendi. Fransa cumhurbaşkanı François Mitterrand bu gelişme karşısında 1984’te, beş yıllık bir özerklik döneminin sonunda Yeni Kaledonya’nın bağımsızlığı konusunda halkoylamasma gidilmesini önerdi. Bu önerinin Kasım 1984’te yapılan seçimlerde çoğunluğunu Fransız asıllıların oluşturduğu bağımsızlık karşıtlarının çabalarıyla reddedilmesi, militan Kanaklar arasında sert tepkilere yol açtı. Seçimleri ayaklanmalar, genel grevler ve sabotaj eylemleriyle geçen bir dönem izledi. Düzenin yeniden sağlanması için adaya birlikler gönderen Fransız hükümeti, bağımsızlık planını da erteledi. Birçok Kanakın, boykot ettiği 1987’deki referandumda Yeni Kaledonyalı seçmenlerin büyük çoğunluğu ülkenin Fransa’ya bağlı kalması yönünde oy kullandı. 1988’de bağımsızlık yanlısı ve karşıtı gruplar arasında imzalanan Matignon Sözleşmesi’yle 10 yıllık bir dönemde gerekli siyasal ve ekonomik gelişmelerin sağlanmasından sonra ülkenin gelecekteki statüsünü belirlemek için halkoylamasına gidilmesi konusunda anlaşmaya varıldı.

Genel Bilgiler

• Tam Adı: Yeni Kaledonya ve Bağımlı Topraklar Bölgesi
  
• Yüzölçümü: 18.575 km²
• Başkenti: Noumea
• Haritadaki konumu: Büyük Okyanus, Okyanusya
• Para Birimi: Pasifik Frankı
• Dili: Fransızca (Resmi) ve 33 Malenezya ve Polinezya Dili
• Nüfusu: 207 858 kişi (2002 tahmini)
• Nüfus Artış Oranı: %1.48 (2001 verileri)
• Nüfusun Etnik Dağılımı: Melanezyalılar %42.5, Avrupalılar %37.1, Vallisliler %8.4, Polinezyalılar %3.8, Endonezyalılar %3.6, Vietnam %1.6, diğer %3
• Ortalama Ömür: 73.27 yıl (2002 tahmini)
• Sahil Şeridi: 2.254
• Okur Yazarlık Oranı: % 91 (1976 tahmini)
• Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 14 800$ (2000 tahmini)
• Din: Roma Katolikleri %60, Protestan %30, diğer %10
• Diller: Fransızca (resmi), 33 Melanezya - Polinezya lehçesi

Coğrafya
Konum: Okyanusya'da, Güney Pasifik Okyanusunda, Avustralya'nın doğusunda yer alır.
Coğrafi konumu: 21 30 Güney enlemi, 165 30 Doğu boylamı
Haritadaki konumu: Okyanusya
Yüzölçümü: 19,060 km²
Sınırları: 0 km
Sahil şeridi: 2,254 km
İklimi: tropikal
Arazi yapısı: Kıyıda ovalar, iç kısımlarda dağlar yer alır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Pasifik Okyanusu 0 m
En yüksek noktası: Panie Tepesi 1,628 m
Doğal kaynakları: nikel, krom, demir, kobalt, manganez, gümüş, altın, kurşun,bakır
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %0.32
daimi ekinler: %0.22
%99.46 (2005 verileri)
Sulanan arazi: 100 km² (2003)
Doğal afetler: kasırgalar

Nüfus Bilgileri
Nüfus: 219,246 (Temmuz 2006 verileri)
Nüfus artış oranı: %1.24 (2006 verileri)
Mülteci oranı: 0 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)
Bebek ölüm oranı: 7.57 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)
Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 74.27 yıl
erkeklerde: 71.29 yıl
kadınlarda: 77.39 yıl (2006 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 2.28 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)
Ulus: Yeni Kaledonyalı
Nüfusun etnik dağılımı: Melanezyalılar %42.5, Avrupalılar %37.1, Vallisliler %8.4, Polinezyalılar %3.8, Endonezyalılar %3.6, Vietnam %1.6, diğer %3
Din: Roma Katolikleri %60, Protestan %30, diğer %10
Diller: Fransızca (resmi), 33 Melanezya - Polinezya lehçesi
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
toplam nüfusta: %91
erkekler: %92
kadınlar: %90 (1976 verileri)

Yönetim
Ülke adı: Resmi tam adı: Yeni Kaledonya ve Bağımlı Topraklar Bölgesi
kısa şekli : Yeni Kaledonya
Yerel tam adı: Territoire des Nouvelle-Caledonie et Dependances
yerel kısa şekli: Nouvelle-Caledonie
ingilizce: New Caledonia
Bağımsızlık durumu: 1956 yılından beri Fransa'nın denizaşırı bağımlı topraklarından biridir.
Başkent: Noumea
İdari bölümler: yok
Bağımsızlık günü: yok (Fransa'nın denizaşırı bağımlı topraklarından biridir.)
Milli bayram: Bastille Günü, 14 Temmuz (1789)
Anayasa: 28 Eylül 1958 (Fransız Anayasası)
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FZ, ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), SPC (Güney Pasifik Komisyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WMO

Ekonomi
GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 3.158 milyar $ (2003 verileri)
GSYİH - reel büyüme: %3.5 (1998 verileri)
GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %15
endüstri: %8.8
hizmet: %76.2 (2003 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %-0.6 (2000 verileri)
İş gücü: 78,990 (2004)
İşsizlik oranı: %17.1 (2004)
Endüstri: nikel madenciliği ve üretimi
Endüstrinin büyüme oranı: %-0.6 (1996)
Elektrik üretimi: 1.675 milyar kWh (2004)
Elektrik tüketimi: 1.558 milyar kWh (2004)
Elektrik ihracatı: 0 kWh (2004)
Elektrik ithalatı: 0 kWh (2004)
Tarım ürünleri: Sebze, sığır, geyik, diğer canlı hayvanlar
İhracat: 999 milyon $ (2004)
İhracat ürünleri: Nikel, balık
İhracat ortakları: Japonya %21.1, Fransa %17.2, Tayvan %11.3, Güney Kore %10, İspanya %8.9, Çin %7.2, Belçika %4.5, Güney Afrika %4.4 (2005)
İthalat: 1.636 milyon $ (2004)
İthalat ürünleri: Taşıt ekipmanları, makine, yakıt, mineraller, şarap, şeker, pirinç
İthalat ortakları: Fransa %39.3, Singapur %17.5, Avustralya %13.1, YZ %5.3 (2005)
Para birimi: Fransa Pasifik Frankı (XPF)
Para birimi kodu: XPF
Mali yıl: Takvim yılı

Ulaşım ve Taşımacılık
Demiryolları: 0 km
Karayolları: 25 (2006)
Su yolları: yok
Limanları: Mueo, Noumea, Thio
Hava alanları: 25 (2006 verileri)
Helikopter alanları: 6 (2006 verileri)

İletişim Bilgileri
Kullanılan telefon hatları: 55,300 (2005)
Telefon kodu: 687
Radyo yayın istasyonları: 1, FM 5, kısa dalga 0 (1998)
Radyolar: 107,000 (1997)
Televizyon yayını yapan istasyonlar: 6 (1997)
Televizyonlar: 52,000 (1997)
Internet kısaltması: .nc
Internet servis sağlayıcıları: 1 (2000)
Internet kullanıcıları: 76,000 (2005)