Web 2.0

Web 2.0
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Web 2.0, O'Reilly Media tarafından 2004'de kullanılmaya başlayan bir sözcüktür ve ikinci nesil internet hizmetlerini - toplumsal iletişim sitelerini, vikileri, iletişim araçlarını, folksonomileri- yani internet kullanıcılarının ortaklaşa ve paylaşarak yarattığı sistemi tanımlar. Kelimenin tam anlamı tartışmaya açıktır, Tim Berners-Lee gibi teknoloji uzmanları da kelimenin manasını sorgulamıştır.
Tim O'Reilly'e göre Web 2.0'ın kısmen tanımı şöyledir:

"Web 2.0 bilgisayar endüstrisinde internetin bir düzlem olarak ilerlemesiyle bir işletme devrimi ve bu düzlemin kurallarını başarı için anlamaya çalışmaktır. Bu kurallar arasında başlıcası şudur: Ağ etkilerini daha çok insanın kullanabilmesi için programlar kurmak."

AJAX, SOA, bıcır (widget) gibi teknolojik terimlerle açıklanmaya çalışılan Web 2.0 gerçekte bir akımdır. Teknolojik araçlar, bu yaklaşıma hizmet edecek yardımcı araçlardan ibarettir. Web 2.0, web hizmetini iyileştirmek amacıyla ziyaretçilerin siteye katılımını (participation) sağlamak, yine aynı amaçla diğer sitelerle ve ziyaretçilerle işbirliği (collaboration) yapmak fikrine dayanan bir akımdır. Haberdar olmayı ve katılımı kolaylaştırmak amacıyla AJAX, bıcır (widget), RSS... gibi teknolojiler kullanılabilmektedir. Siteler kendi aralarında işbirliği yapmak amacıyla SOA, XML, WebService gibi teknolojiler kullanabilmektedirler. Bu akımda, içeriğin sınıflandırılmasından (etiketleme-tagging) zenginleştirilmesine kadar (Örn: Wikipedia) her türlü büyük-küçük katkı teşvik edilir ve memnuniyetle karşılanır.
Bu vesile ile basit bir dille Web 2.0, Vikipedi, Youtube, flickr, del.icio.us, Ekşi Sözlük, pilli network, Facebook v.b. arkadaşlık siteleri gibi kullanıcıların diğer kullanıcılar için ziyaret ettikleri internet siteleri veya kullandıkları programlardır.
Web 2.0, internet sitelerinin bilgi barınağı olmasından işleyen platformlara taşınmasına ve İnternet programlarını son kullanıcılarına hizmetine, kullanıcıların bir bilgi ya da uğraşı paylaşıp tekrar kullanmasına, gelişmiş organizasyon ve kategorilendirme, ve İnternet'in ekonomik değerinin yükselip alçalmasını da tanımlayabilir.
Web 2.0 ilk olarak kullanıldığında, sosyal ağ sitelerini; blog ve vikileri temsil ediyordu.
Web 2.0'ın bizlere kazandırdığı yeniliklerden biri de Etiket Bulutu'dur. Etiket Bulutu oluşturmak için bloglara, resimlere ve hatta forum lara etiketler yapıştırarak daha sonradan başka kullanıcıların bu yazılara ulaşmasını sağlamaktır.
İlk Web 2.0 konferansında ise; Tim O'Reilly ve John Battelle Web 2.0 prensiplerini şöyle sıralamıştır:

Bir platform (düzlem) olarak İnternet
Verilerin üstün gücü
Katılım mimarisi ile ağ etkileri
Açık kaynak gelişimi
İçeriğin ve servis sendikasının hafif yük getiren işletme modelleri
Programların benimsenme döneminin sonları
Tek bir aletin üstündeki yazılımlar
İlk benimsenenler tarafından kolayca alınabilmesi

Tim O'Reilly'nin verdikleri örnekler ve şirketler bu ilkeleri kısmen kabul etmiş ve Web 2.0'leşmişlerdir. Kabul edenler güçlerini neredeyse tamamen insanlarla ilgili ilişkilerinden ve onların yaptırımlarından alırlar. Kademeleri de çevrimiçi ve çevrimdışı özelliklerine değindir.
3. Kademe'de Web 2.0 kullananlar, çevirim dışı iken kullanışlı olmayan sadece çevirim içiyken kullanılabilenlerdir. Bunlar: Vikipedi, eBay, Skype, Youtube, craigslist, del.icio.us, dodgeball ve Adsense gibi sitelerdir.
2. Kademe'de kullananlar çevrimdışı da hizmet edebilenler ancak çevrimiçi avantajlarını kullananlardır. O'Reilly bu kademeye örnek olarak Flickr'ı örnek göstermiştir.
1. Kademe'de programlar ise çevrimdışı da kullanılabilen ama özelliklerini çevrimiçiyken kazanabilenlerdir. O'Reilly buna örnek olarak Google Docs & Spreadsheets ve iTunes'u vermiştir.
0. Kademe'de ise çevrimdışı da hizmet edebilenlerdir. Buna örnek olarak O'Reilly MapQuest ve Google Maps gibi haritalandırma programlarını göstermiştir. Ancak, kullanıcıların da katılımlarını kabul edenler 2. kademede gösterilebilir (Google Earth gibi).
İnternet sitesi odaklı olmayan, email, Anında mesajlaşma ve hatta telefon gibi uygulamalar da Web 2.0 internet hiyerarşisi içindedir.

Türkiye'de Web 2.0
Türkiye'de Web 2.0 iki ayrı açıdan katkı almıştır. Web1.0'dan Web 2.0 dönemine kalan ve popülerliklerini devam ettiren siteler, bunlar Ekşi Sözlük gibi sosyal siteler ve Web 2.0 zamanında ortaya çıkan yeni sitelerdir. Bunların arasında da Yonja.com, Bildirgec.org, Blogcu.com sayılabilir. Daha sonraları da Web 2.0 projelerinin artmasıyla, Web 2.0 haberciliği de popülerleşti. Internet girişimleri adına bir çok örnek teşkil edecek projeler gerçekleştirilirken özellikle 2006 yılı sonrasında Türkiye pazarına yurtdışındaki yatırımcıların ilgisi artmıştır.

Web 2.0 dünyasında Türkler
Türkiye'ye yönelik websitesi yapanlar dışında, yurt dışındaki önemli projelere imza atan Türkler de Web 2.0'ı etkilediler. Google'un sahip olduğu Orkut.com sitesinin yapımcısı bir Türk. Bunun dışında Silikon Vadisi'nde risk yatırımcıları, girişimciler ve blogcular da mevcut. Özellikle son dönemde Gittigidiyor.com - eBay.com, Cember.net - Xing.com gibi ortaklık ve anlaşmalar ile daha hızlı ilerleyen sektörde melek yatırımcılar oluşurken diğer taraftan Golden Horn Ventures gibi Venture Capital firmaları da kuruldu.

Teknoloji
Web 2.0'ın karmaşık ve değişim geçiren teknolojinin şemasında hizmet sağlayıcı programları, içerik sendikaları, ileti gönderme iletişim kuralları, tarayıcıların için eklemeler ve yamalar, ve kullanıcı programları bulunmaktadır. Bu farklı ama birbirine bağlı yaklaşımlar Web 2.0'a bilgi depolama, yaratım, ve yayılma olanaklarını daha önceden İnternet sitelerinden beklenenden çok daha detaylıca yapabilmektedir.
Web 2.0 internet sitesi genelde bir takım teknikleri içerebilir:

RIA teknikleri (AJAX bazlı olabilir.)
CSS
XHTML (ve Mikroformatların kullanımı)
Temiz ve manalı URL'ler
Folksonomilerin detaylı kullanımı
Viki programının tamamen ya da bir bölümde kullanımı
Bloglar
Mashup
REST ve XML gibi internet hizmeti API'ler

Web 2.0 ile ilgili Gelişimler

1. Internet Bazlı Programlar ve Masaüstleri
AJAX'ın zengin kullanıcı tecrübesi İnternet sitelerinin kişisel bilgisayarlarda yazım, işlem, sunum, WYSIWYG ve viki sitelerinin birçok özelliğini bilgisayarla yapmalarını sağlamıştır. Halen diğer siteler proje yönetimi özelliklerini de kullanmaktadır. Java bir sitenin video sunumu yapmasına yardımcı olmuştur, Google bu konuda en tanınmış sitelerden biri olan Writely'i de satın almıştır. 0pp Birçok tarayıcı bazlı işletim sistemleri ya da çevirim içi masaüstleri de böylelikle oluştu. Temel olarak masaüstü programı olarak çalışmakta, tam olarak işletim sistemi olarak çalışmamaktadır. Bu servisler kullanıcıların işletim sistemi kullanır gibi kişisel bilgisayar ortamına benzer tecrübe edinmesine yardımcı olmuştur. Bunların karakteristikleri herhangi bir modern tarayıcıda kullanılabilmektedir.
Birçok İnternet tabanlı programlar İnternet'in 1997 ile 2001 arasında şişmesi döneminde ortaya çıkmış ardından yokolmuştur, böylelikle önemli olan birçok kullanıcıya ulaşma görevini yitirmişlerdir. 2005'de WebEx tanınan bu sitelerden Intranets.com'u satın almış, ödediği meblağ da altı yıl içerisinde toplam aldığı yatırıma yakındır.

2. RIA
Ajax, Adobe Flash, JavaFX, Flex, Silverlight ve OpenLaszlo gibi RIA teknikleri kullanıcıların tarayıcılarla yaşadığı tecrübeleri geliştirmektedir. Bu teknolojiler bir sitenin içeriğini kullanıcılardan aldığı talep doğrultusunda anında tüm siteye taşıyabilmektedir.

2.1. Sunucu Programları
Web 2.0 RIA işlemleri İnternet sunucularının mimarisi üzerine kurulur ve beraberinde kullandığı programlar üzerinedir. Dinamik içerik yönetimi sunumu sendikasyondan daha farklıdır, ancak internet hizmetleri daha çok veritabanı ve işletim desteğine bağlıdır, ve intranet'in işleyişine oldukça benzer. Satıcı yaklaşımları ise, genel sunucu yaklaşmasıdır ve birçok tek sunucu platformunun görevini üstlenir ya da sunucunun eklenti yaklaşımı vardır bu da standart yayınlama yöntemlerini gelişmiş API arayüzleri ve diğer yöntemleri kullanır.

2.2. Kullanıcı Programları
Web 2.0'nin fazladan özellikleri kullanıcılara sunucuların veritabanındaki dosyalar üzerinde çalışmasına izin vermiştir. Bu bazen HTML sayfasında da olabilir, Javascript ile de olabilir, Java ya da Flash ile de olabilir. Bu metodlar sayesinde kullanıcılar sunucuların yükleme beklemeleri azalmıştır.

3. RSS

RSS sayesinde alper Araç Çubuğu'ndan Vikipedi ve Ekşi Sözlük gibi sitelerdeki son değişiklikler görülebilir.

Ad: Rssvikipedi.jpg
Gösterim: 250
Boyut: 70.2 KB

Web 2.0'nın gelişimindeki ilk ve en önemli adım sitenin içeriğinin sendikasyona uğramasıdır. Standartlaşmış protokollerin son kullanıcılar için sitenin dosyalarının diğer işlevlerine yardımcı olabilir. Sitenin başka bir siteye, taracıyı eklentisine veyahutta masaüstü programıyla bağı oluşabilir. Bu protokoller RSS (oldukça kolay sendikasyon) olanakları vermiştir; RDF ve Atom da XML'e yaramıştır. FOAF ve XFN gibi özellikli protokollerde sitelerin özelliklerini çoğaltır ve son kullanıcıların site bazlı uğraşmasına izin verir.
Bu trendlerin gelişiminden dolayı, bu protokolerin bir çoğu gayrı resmi standartlarda mevcuttur.

4. Internet Protokolleri
İnternet iletişim protokolleri Web 2.0 nin iç sistemi için anahtar görev taşırlar. Büyük protokller REST ve SOAP'u da içinde bulundurur.

REST (Representational State Transfer) sunucudaki dosyaların HTTP kullanarak GET, POST, PUT ve DELETE komutlarını gerçekleştirmesini sağlar.
SOAP ise XML mesajlarının POST komutunu kullanabilmesini ve sunuculardan gelen taleplerin kompleks ama tanımlanmış bir şekilde sunucuyu takip etmesini sağlar.

Her iki koşulda da API servise ulaşımı tanımlar. Çoğu zaman suncular kendilerine ait API'ler kullanırlar, ama standard internet hizmeti sağlayan API'ler (misal olarak bloglar) de kullanılmaktadır. İnternet hizmetleriyle de iletişim genelde herhangi bir XML formatında gerçekleşmektedir.

MsXLabs Üye Girişi