Tuyuğ
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türklerin oluşturup Divan şiirine kazandırdığı nazım şeklidir. Maninin Divan edebiyatındaki karşılığı sayılabilir. Ahmet Kabaklı’ya göre: “Tuyuk, Türk Halk Edebiyatı’ndaki mânî’nin aruz veznine uygulanmış bir çeşididir.”1 Bu bakımdan Tuyuğ için, aruz vezniyle yazılan millî nazım şekillerimizden, birimi dörtlük olan bir nazım şeklidir diyebiliriz.
Bazı hallerde, rubâîlerde de rastladığımız gibi (aaaa) kafiyelenişinde olan tuyuğlar da görülür. Tuyuğ’un, rubâî (aruz) ve mânî (hece) den farkı, veznindedir. Tuyuğlar, aruzun fâ i lâ tün + fâ i lâ tün + fâ i lün ( -.--- / -.--- /-.- ) kalıbıyla yazılır. Tuyuğlarda hikmetli düşünceler, tasavvufî ve felsefî duygular dile getirilir.
XIV. yy. şairlerinden Kadı Burhaneddin’in başlattığı Tuyuğ adlı Türk icadı millî nazım şeklinin usta uygulayıcılarından birisi de, hiç şüphesiz, yine aynı yüz yılın şairlerinden biri olan İmameddin Seyit Nesimî’dir. Rubaide işlenen konular tuyuğda da işlenir.
- 14. yüzyıl Azerî şairi Kadı Burhanettin bu türün kurucusu sayılır. Çağdaşı Azerî şairi Nesimi ve 15. yüzyıl Çağatay şairi Ali Şir Nevai bu türde çokça ürün vermişlerdir.
Tuyuğ'un Özellikleri: - Divan Edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
- Kafiye düzeni aaxa ya da aaaa şeklindedir. (manide de nazım biçimi aynıdır.)
- Tuyuğlarda genellikle cinaslı kafiye kullanılır.
- Tuyuğda, mani ve rubaide olduğu gibi önemli bir fikir söylenmeye çalışılır. Bu nedenle zor söylenen şiirlerden sayılır.
- Kadı Burhaneddin ve Nesimî bu türün ustalarıdır
Tuyuğ Örnekleri; Özünü eşşeyh gören serdâr olur
Enelhak davâ kılan berdâr olur
Er oldur, Hak yoluna baş oynaya
Döşekte ölen yiğit murdâr olur
Kadı Burhaneddin
Ey tabib-i hâzik-i nâzik-mizaç
Sen bilürsün hasta gönlüme ilaç
Ey gönül ile sana kul olmuşem
Şive ile naz ile ne ihtiyaç
Nesimî
Bîvefâ dünyâdan usandı gönül
Yoh dedi dünyayı yoh sandı gönül
Düştü aşkın oduna yandı gönül
Vahdetin kand âbına bandı gönül
Nesimî
Dîlberin işi itâb u nâz olur
Çeşmi cadû, gamzesi gammâz olur
Ey gönül sabret, tahammül kıl ana
Yâre erişmek işi az az olur
Kadı Burhaneddin
Son düzenleyen perlina; 29 Kasım 2016 13:57
