Dünya Gıda Gününün Düşündürdükleri

Mehmet ŞEHRİYAR

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilâtı (FAO), 1979 yılında Roma'da toplanarak 147 ülkenin ortak kararı ile "16 Ekim gününün "Dünya Gıda Günü" olarak her yıl kutlanmasını kararlaştırmıştır.

Dünya milletlerinin birçok maddî ve manevî problemlerinin arasında endişe ile baktıkları ve duydukları "açlık tehlikesine" karşı alınabilecek tedbirler manzumesini oluşturan Roma Konferansı'nın ana gayesi, "gıdaların istihsalinden tüketimine kadar her safhada israf edilmemesi ve yarım, bugünden düşünmenin insanî ve vicdanî bir unsur olduğu" görüşünü açıklamaktadır. Bu mevzu ile ilgili olarak Avrupa Parlementosu'nun bir üyesi olan Victor Michel de şöyle demektedir:

"Bu mesele hayatî bir meseledir. Ne bir milletin ve ne de bir devletin meselesidir. Bu şüphesiz oldukça çok yaygın bir problemdir. Zengin ülkeler GSMH'sının belli bir nisbetini (105/1.000.000) fakir ülkelere vermelidirler." (1)

FAO, sanayileşmiş ülkelerin her yıl fakir ülkeler için kararlaştırdıkları 10 milyon ton gıda yardımının 1985 yılına kadar 18 milyon tona çıkarılmasını hesaplamaktadır.

Aynı konular ülkemizde de zaman zaman tertiplenen ülke ve bölge seviyesindeki gıda konferanslarında ve toplantılarında tartışılmakta ve gıdalarımızın istihsali, dağıtımı ve tüketimi ile ilgili bir dizi tedbirler alınmaktadır. Bu mevzuda da tüketim ekonomisinden istihsal ekonomisine doğru bir eğilimi millet ve fert olarak göstermek zorundayız.

Dünyada gıda bakımından kendine yeten nadir ülkelerden biri olan Türkiye'nin yıllık gıda istihsali 60 milyon ton civarındadır. Yapılan araştırmalara göre gıda istihsalini 2 misline çıkarmanın mümkün olduğu belirtilmektedir. Aynı zamanda Türkiye'de fert başına isabet eden yıllık 1000 kg civarındaki besin ve yiyecek günlük kalori tutarı Avrupa ortalamasının üstündedir. (2) Fakat beslenme dengesi bakımından bu fevkalâde tatminkâr değildir. Nüfus başına düşen 3200 kalori tetkik edildiğinde, bunun %80'inin ekmek (karbonhidrat) olarak alındığı tesbit edilmektedir. Önemli olan dengeli ve yeterli beslenmedir.

Diğer taraftan ana gıda maddelerimizi tüketirken, her gün tonlarcasının heba edildiğini görürüz. Meselâ ülkemizde yıllık buğday istihsali 17,5 milyon tondur. İstihsal edilen bu miktarın büyük bir kısmını tüketmekteyiz. Bir kuruluşumuzca yapılan etüde göre, Türk halkı ortalama nüfus başına yılda 170 kg. buğday karşılığı ekmek yiyor ve bunu yerken 4–5 kilo buğday karşılığı ekmek israf oluyor. Bu fert başına düşen net israfı nüfusta çarptığımız zaman 12,5 milyar TL. bir maliyet çıkıyor. Bu orta büyüklükte birkaç fabrikanın kuruluş giderlerine denktir.

Millet olarak ekmek israfını mümkün olduğu kadar Önlemeye çalışmak büyük bir millî ve ahlâki vazifemizdir. Fırıncıların iyi kaliteli, pişkin ve standart ekmek imâl etmeleri, ekmek satan ve dağıtan bakkalların temiz ambalaj kullanmaları; bilhassa kurşun oksitlenmesinden korunmak için gazete kâğıdı kullanmamaları ve herkesin ihtiyacı kadar ekmek alması gibi prensiblere uyulduğunda, ekmek israfı dolayısıyla uğradığımız kayıplar azalacaktır.

Bütün tedbirlere rağmen yine ekmek israfı yapılıyorsa, bu ekmekler belli merkezlerde toplanarak (bu belediyelerce olabilir), fırınlarda peksimet haline getirilerek Birleşmiş Milletler vasıtasıyla fakir ülkelere gönderilebilir. Aslında bunlar da büyük rakamlar ortaya koyacaktır. Yapılan bir araştırmada orta büyüklükteki bir lokantada günlük artık olarak atılan ekmek ortalama 10 kg.dır Büyük bir şehirdeki 1000 lokantadan toplanabilecek ekmek miktarı günlük 10 tondur.

Bizim basit gördüğümüz ve farkına varamadığımız bazı hususlar hem maddî ve hem manevî kayıplara sebep olur. Bir Alman generali şöyle diyor: "Siz Türkler muazzam işler yaparsınız, fakat küçük işleri ihmal edersiniz."

Bütün dünya ve millet olarak gıdalarımızı israf etmeden tüketip; onları bize vereni düşünebiliyorsak, o zaman gerçek ve şerefli bir insan olacağız.