Kum Saati Kum saatleri içine kum doldurulmuş altı üstü geniş, beli ince , eşit miktarda bir sıvının ya da çok ince taneli bir katının bir delikten geçerken daima aynı zamana ihtiyaç göstereceği ilkesine dayanarak çalışan zaman ölçme aracı.
Akış hızının sabit olmayıp, işlemin toplam süresinin sabit oluşu bu saatlerin dezavantajıdır. Saatlerde kumun yanında, zaman zaman pudra haline getirilmiş yumurta kabuğu, civa ya da ince toz siyah mermer de kullanılmıştır. Kum saati, Avrupa’da ilk kez 8. yüzyılda bir papazın buluşuyla kullanılmaya başlanmıştır. Camcılık becerisi geliştikçe, kumun doldurulduğu ağız da eritilerek kapatılmış ve nemlenerek akışın zorlaşması sağlanmıştır.
16. yüzyıldan günümüze bu saatler sürekli zamanı ölçmek için değil, belirli bir sürenin başlangıcını ve bitişini göstermek için kullanılmıştır; kiliselerde dua süresi, gemilerde tayfaların nöbet süresi ya da gemilerin hızlarının belirlenmesi amacıylada kullanılmıştır.
Soğuk iklimlerde su saatine göre daha yaygın kullanımı olduğu halde, kum saati gün boyunca zaman ölçümü için çok uygun bir gereç değildi. Bunun için, ya çok büyük yapılması, ya da başında her an birinin beklemesi gerekiyordu. Bazı kum saatlerinde bulunan kadrandaki gösterge, saatin her başaşağı edilişinde bir saat ileri alınıyordu. Yine de, kum saati uzun bir dönem boyunca küçük zaman aralıklarının ölçülmesinde başarıyla kullanılmıştır. Kum saatleri, temelde şekil olarak yuvarlak, hatta yumurta şeklindeki iki kaptan oluşmaktadır. Temel mantık üst haznedeki maddelerinki genelde kum olur- aşağıdaki hazneye yaavş yavaş akarak dolmasıdır. Bu saat mekanizması içindeki maddeler çok farklı olabilmektedir. Bu maddelere birkaç örnek vermek gerekirse; yumuta kabukları, mermer tozları, civa maddesi ve normal kum bunlardan birkaçıdır. Kum saatlerinin günlük hayatta çokça kullanılmamasının nedeni, zaman ölçümü mekanizması olmamasıdır. Saat gösterimi ibreleri bulunmamaktadır ve belli zaman periyodlarına göre çalışmaz. Kum saati süreli bir zaman ölçüm aleti olarak kullanılır. Sadece bir zamanın başlangıç ve bitişini belirtmektedir. Ufak zaman aralıkları ölçmek için oldukça sağlıklı ve çok bilinen bir yöntemdir. Ayrıca kum saatleri çok estetik olabilmekte ve saat kullanımı için insanları istekli kılabilmektedir. Tarih boyunca bir çok zaman diliminde kum saatleri kullanılmıştır. Örneğin insanlar kiliselerin içinde dua ettikleri zamanı ölçmek için kum saati kullanırlardı. Ayrıca yemek yapımında da kum saatleri oldukça fazla kullanılmaktaydı. Kadınlar yumurtanın pişip pişmemesini kum saatine göre ayarlardı. Çok pişmiş ve az pişmiş yumurta ölçüsü kum saatleri idi. Kum saatleri, askeri disiplin veya uyulması gereken kuralların olduğu hemen hemen her yerde tarih boyunca kullanılmıştır. Örneğin eski gemiler için kullanılan kum saati, gemi tayfasının nöbet süresini ölçmek için yaygın bir şekilde kullanılırdı. Böylece saat kullanımı hat safhaya ulaşırdı. Kum saatleri günümüzde hemen hemen her çeşidi ile karşımızdadır. Modelli kum saatleri, süslü kum saatleri, şekilli kum saatleri, hediyelik kum saatleri, küçük boy kum saatleri, büyük boy kum saatleri, orta boy kum saatleri hemen hemen her hediyelik eşya mağazasında bulabileceğiniz türden eşyalardır. Kum saatlerinin, farklı zaman ölçüm mekanizmaları na sahip olanları vardır. Bu değişiklikler kum haznesi büyüklüğü ve dolayısıyla saat farklılığından kaynaklanmaktadır. Kum saatlerinin 3 dakika, 10 dakika, 30 dakika saat ölçüm süresi ne sahip faklı saat modelleri bulunmaktadır. Bu saat dilimleri dışında da bulunan saatler vardır ama yaygın olarak kullanılanlar bunlardır. Kum saatinin ilk kullanılışı 8. Yüzyıl’a rastlar. Kum saatini ilk bulan kişi bir papazdır. Yıllar içinde cam ve camcılık sanatı geliştikçe kum saati mekanizması da gelişmiştir. Kumun içine konulduğu kap kapatılmıştır ve böylece nem ile etkilenen ve akışı zorlaşan kum sorununun önüne geçilmiştir. Kum saatinin bir diğer kullanım alanı da gemilerin hız ölçümleridir. Eski zamanlarda tayfalar bir ip alır ve belirledikleri kadar mesafe bırakarak aralıklı düğümler atar ve ipin ucuna bir odun parçası bağlayarak denize indirirlerdi. Başka bir gemici de kum saati kullanır ve ne kadar zamanda suya ne kadar düğümün ulaştığını ölçerdi. Düşünülen sürelerde denize inan düğüm sayılarına göre gemnin hızı belirleniyordu. Örneğin, tutulan zamanda 6 düğüm denize inmişse geminin hızı altı deniz mili olarak ölçümlenir. 20. Yüzyıl başına kadar gemilerde hız belirlenmesi için kum saati kullanılmıştır. Sıcak iklimlerde kullanımı daha az soğuk iklimlerde daha çoktur, su saati kullanımını bile geçtiği zamanlar olur. Ayrıca bir insan yardımı olmadan çalışamaması da büyük bir dezavantajdır. Mutlaka bir insanın kum saatinin başında durup saat ölçme işlemi yapması gerekmektedir. Kum saatinin bir diğer kullanım alanı da gemilerin hız ölçümleridir. Eski zamanlarda tayfalar bir ip alır ve belirledikleri kadar mesafe bırakarak aralıklı düğümler atar ve ipin ucuna bir odun parçası bağlayarak denize indirirlerdi. Başka bir gemici de kum saati kullanır ve ne kadar zamanda suya ne kadar düğümün ulaştığını ölçerdi. Düşünülen sürelerde denize inan düğüm sayılarına göre gemnin hızı belirleniyordu. Örneğin, tutulan zamanda 6 düğüm denize inmişse geminin hızı altı deniz mili olarak ölçümlenir. 20. Yüzyıl başına kadar gemilerde hız belirlenmesi için kum saati kullanılmıştır. Sıcak iklimlerde kullanımı daha az soğuk iklimlerde daha çoktur, su saati kullanımını bile geçtiği zamanlar olur. Ayrıca bir insan yardımı olmadan çalışamaması da büyük bir dezavantajdır. Mutlaka bir insanın kum saatinin başında durup saat ölçme işlemi yapması gerekmektedir. Derlemedir.
Son düzenleyen Safi; 17 Nisan 2016 21:37
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
