Zarf (Belirteç)
Fiilleri,fiilimsileri, sıfatları yada kendi türünden sözcükleri anlamca etkileyen sözcüklerdir.
Çekim eki almazlar. (Zaman zarfı hariç) Alırlarsa adlaşırlar.
Zarfların Fiilleri Nitelemesi;
Hızlı yürüyorsun.
Zarfların Fiilimsileri Nitelemesi;
Hızlı yürürken düştü. (Yürürken zarf-fiildir. Yani fiilimsidir.)
Zarfların Sıfatların Derecesini Bildirmesi;
En güzel araba. (Burada “en” kelimesi “güzel” sıfatının derecesini bildirdiği için zarf olur.)
En güzel, daha güzel, pek güzel, çok güzel, gayet güzel
Zarfların yine Zarfların Derecesini Bildirmesi;
Çok hızlı yürüyorsun.
En hızlı, daha hızlı, pek hızlı, çok hızlı, gayet hızlı
Görüldüğü gibi zarflar, fiilleri ve fiilimsileri niteleyebilir; sıfat ve zarfların derecesini bildirebilir.
Derece bildiren zarflara “derecelendirme zarfı” da denmektedir.
ZARF ÇEŞİTLERİ - Durum Zarfı (Hal Belirteci)
- Zaman Zarfı (Zaman Belirteci)
- Yer-Yön Zarfı (Yer Yön Belirteci)
- Azlık-Çokluk Zarfı (Miktar Zarfı)
Durum Zarfı (Hal Zarfı)
Fiillerin, fiilimsilerin durumunu, niteliğini bildiren zarflardır.
"Nasıl?” sorusuna cevap verirler.
- Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden. (Nasıl çıkacaksın?)
- Bebek mışıl mışıl uyuyor. (Nasıl uyuyor?)
- Malzemelerini düzenli kullanır. (Nasıl kullanır?)
- Anlayabilmem için yavaş konuş. (Nasıl konuş?)
- Ucuz gördüklerini aldı. (Nasıl gördüklerini?)
- Öfkeyle kalkan, zararla oturur. (Nasıl kalkan?, Nasıl oturur?)
Not: Zarfın, etkilediği kelimeden hemen önce gelmesi şart değildir.
- Güzelce yerine oturdu. (araya “yerine” kelimesi girmiş.)
Not: Bazı durum zarfları “niçin?” sorusunun cevabı olabilir.
- Coşkusundan, yere göğe sığmıyordu.
Not: Olasılık, kesinlik veya dilek bildiren kelimeler durum zarfı olarak ele alınabilir.
- Belki o da bir gün beni anlar.
- Onu mutlaka görmeliyim.
Zaman Zarfı
Fiilin yada fiilimsinin gerçekleştiği zamanı bildiren zarflardır.
“Ne zaman?, Ne zamandan beri?, Ne zamana kadar?” Sorularına cevap verirler.
- Hemen yanıma gel.
- Artık ÖSS'ye daha ciddi hazırlanacağım.
- Yarın, hepimiz için daha iyi olacak.
- İşleri nedeniyle eve geç döndü.
- Biz eskiden, su içerdik testiden.
- Daha yanıma uğramadı.
- Yanlış düşündüğümü sonra anladım.
Not: Zaman bildiren sözcük, eylemi etkilemeden kullanılırsa, “isim” olur.
- Yaz mevsimi kurak geçeceğe benziyor.
- Gecenin karanlığı bizleri korkutuyordu.
Not: Zaman zarfları diğer zarflardan farklı olarak hal eki alabilirler.
- Sabah-tan yola çıkacağız.
- Akşam-a, gideceğimiz yere varırız.
Yer-Yön Zarfı
Eylemin genellikle yönünü belirten zarflardır.
“Nereye?” sorusuna cevap veren “ileri, geri, içeri, dışarı, aşağı, yukarı, öte, beri” sözcükleri yer-yön zarfı kabul edilir.
Bu tür zarfların hal eki almaması gerekir. Alırlarsa adlaşırlar. Bazen de sıfat olarak karşımıza çıkabilirler.
- Misafirler yukarı çıktı. (Yer-yön zarfı)
- Masayı geri çekelim. (Yer-yön zarfı)
- İleri git de, biz de oturalım. (Yer-yön zarfı)
- Aşağısı beni korkutuyor. (isim)
- İçeriye alalım. (isim)
- Aşağı yoldan gidelim. (sıfat)
- Geri vitese alıp, gaza bastı. (sıfat)
Not: “Sağa-sola” kelimeleri yer-yön bildiriyor gibi görünse de, ek aldıkları için yer-yön zarfı sayılmazlar.
Azlık-Çokluk Zarfı (Miktar Zarfı)
Miktar veya derecelendirme bildiren zarflardır.
“Ne kadar?” sorusuna cevap verirler.
- Bu sınava çok çalıştık.
- Verileni az görmeni kabul edemem.
- Biraz gelebilir misin?
- Daha güzel insanlarla beraberim. (Derecelendirme yapmış.)
- En yavaş yürüyen oydu. (Derecelendirme yapmış.)
- Daha yaşlısını görmedim. (Derecelendirme yapmış.)
- Pek sevimli bir çocuk olmuş. (Derecelendirme yapmış.)
- Gayet samimi bir ortam oluştu. (Derecelendirme yapmış.)
- Oldukça kolay bir sınavdı. (Derecelendirme yapmış.)
- Az zamanda çok mesafe aldı. (Sıfat)
- Azı, bizim yaptıklarımızı fark etti. (Zamir)
Soru Zarfı:
Zarfları bulmak için kullandığımız “Nasıl?, Ne zaman?, Ne kadar?, Nere(ye)?, Niçin?, Niye?” gibi soru kelimeleri fiili yada fiilimsiyi etkilediğinde soru zarfı olur.
- Bugünlere nasıl geldiniz?
- Son kitabı ne zaman çıkmıştı?
- Bunları bana niçin yapıyorsun?
- Maça girebilmek için ne kadar beklediniz?
- Bu saate kadar neden uyumadınız?
“Ne” sözcüğü “niçin” anlamında kullanılırsa soru zarfı olur.
“Neden” sözcüğü “neyden” anlamında kullanılırsa, soru zamiri olur.
- Bu çorbayı neden yapmışlar?
- (Cevap mercimekten ise: Soru zamiri
- Cevap acıktıkları için ise: Soru zarfı olur.)