Truman Doktrini

Truman Doktrini

İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği günlerde SSCB ile ABD ve müttefikleri arasında başlayan sürtüşme ve çekişme, daha sonraki yıllarda ortaya çıkacak olan Soğuk Savaş’ın işaretini veriyordu. SSCB’nin Doğu ve Orta Avrupa’daki etkinliğinin yanı sıra Türkiye ve Yunanistan da aynı devletin açık tehditleri karşısında kalmışlardı.

Türkiye İkinci Dünya Savaşı sırasında hem İngiltere’den, hem de “Ödünç Verme ve Kiralama Yasası” çerçevesinde ABD’den askeri yardım almıştı. Fakat savaşın sona ermesiyle ABD yardımı sona ermiş ve salt İngiltere’nin yapmakta olduğu askeri yardım, Türkiye için yeterli olmaktan çok uzak kalmıştı. Zira Türkiye elindeki önemli döviz ve altın stokuna karşın, çok kalabalık bir orduyu elde tutma zorunluluğu nedeniyle, dış desteğe gereksinim duymaktaydı.Yardım bir yana, bu dönemde Türkiye’nin talep ettiği düşük vadeli 300 milyon dolarlık kredi bile sağlanamamıştı.

İngiltere 21 Şubat 1947’de ABD, Yunanistan ve Türkiye’ye gönderdiği bir yazıyla bu iki devlete yapmakta olduğu askeri yardımı sürdüremeyeceğini resmen açıkladı. Bu açıklama her üç devlet için de son derece önemli sonuçlara yol açabilecek bir açıklama idi. Türkiye ve Yunanistan için SSCB emelleri karşısında hiçbir destek kalmaması anlamına gelen bu yazı, ABD için bu bölgeyi SSCB’ye bırakıp bırakmama konusunda bir karar verilmesini zorunlu kılmaktaydı.

ABD Başkanı Truman 12 Mart 1947’de Kongre’de yaptığı bir konuşma ile ABD’nin tutumunu ve alınması planlanan önlemleri açıkladı. Başkan Truman’ın ABD Kongresi’nde okunan mesajı ve bu mesaj çerçevesinde alınan önlemler ve verilen askeri yardım “Truman Doktrini” olarak anılmaktadır.

Başkan Truman mesajında Türkiye ve Yunanistan’ın uluslararası denge, bölge ve bölge dengesi açısından önemini vurguladıktan sonra, bu devletlere yardım edilmemesinin doğurabileceği sonuçları açıklamakta ve bu iki devlete 400 milyon dolarlık askeri yardım yapmak ve her iki devlet ile ABD arasıda askeri ve sivil personel mübadelesiyle yeni teknikleri öğretebilmek konusunda yetki istemekteydi.

Bu çerçeve içinde hazırlanan “Türkiye ve Yunanistan’a Yardım Yasası” ABD Senatosu’nda 22 Nisan 1947 tarihinde, Temsilciler Meclisi’nde de 9 Mayıs 1947 tarihinde kabul edildi ve 22 Mayıs 1947’de Başkan Truman tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi.

İkinci Dünya Savaşı sonunda Yunanistan'da komünistlerle iç savaş başgöstermiş, Türkiye de 1945 ve 1946 döneminde Rusya'nın Kars ve Ardahan üzerindeki toprak ve Boğazlarda üs elde etme istekleri ile karşılaşmıştı. Savaş sonrası dünyası diğer bazı bölgelerde de sıcak savaşı izleyen bir soğuk savaş durumuna girmekteydi.

Bu atmosfer içinde, 1947 Mart'ında ABD Başkanı Truman, Kongreden Türkiye ve Yunanistan'a askeri yardım için 400 milyon dolarlık bir ödenek istedi ve bunu elde etti. Böylece, yeni bir "AmerikanYardımı" dönemi başlamıştır. Nitekim birkaç ay sonra da, Dışişleri Bakanı Marshall Avrupa ülkelerinin savaşta tahrip olan ve zayıflayan ekonomilerini güçlendirmek amacıyla "Marshall Planı" adıyla anılan yeni yardım kararını açıklamış ve Avrupa Kalkınma Programı (European Recovery Program) olarak da anılan yeni yardım sistemi kurularak Türkiye de dahil birçok Batı Avrupa ülkesine ekonomikyardım başlamıştır.

Truman Doktrini ile yapılan 400 milyon dolarlık yardımdan Türkiye, Yunanistan'dan daha az bir yardım almıştır (100 Milyon Dolar).

Bilgi Kaynağı

MsXLabs Üye Girişi