Ebulhayr Han idaresindeki Özbekler, Mogol kabilelerinin saldirisi ile büyük kayiplar vermislerdi. Özbek uruglari arasinda iç çekismeler baslamasi üzerine bunlardan bir kismi hanliktan ayrilarak kuzeye göç ettiler (1457). Daha baska Türk unsurlarin katilmasi ile güçlenen bu topluluklar, kendi baslarina buyruk hareket ettiklerinden dolayi Kazak diye bilineceklerdir. Kazaklar bundan sonra Cuci soyundan degisik hanlar idaresinde siyasî bir birlik hâlinde yasamislardir. Kasim Han 16.nci yüzyilin baslarinda Kazaklarin tamamini hâkimiyeti altinda birlestirmeyi basarmistir. 17.nci yüzyil baslarinda Tevkel Han zamaninda güçlerini daha da artiran Kazaklar, Maveraünnehir'e basarili bir sefer düzenlemislerdir. Bu dönemde Kazaklar, üç orda hâlinde (cüz = yüz) teskilâtlandirilmislardir. Bunlar Büyük Orda (Ulu Cüz) dogu da, Küçük Orda (Kiçi-Cüz) batida, Orta-Orda (Orta-Cüz) ise Taskent merkez olmak üzere ortada bulunuyordu. 18.nci yüzyildaki Kalmuk istilâsi, Özbeklerin kuzeyindeki Kazaklari perisan etmis ve cüzlerin birbirinden kopmasina yol açmistir. Ruslar, Kalmuklar ile Kazaklari birbirine kiskirtarak, onlari iyice zayiflatmistir. Kazak ordalarindan Küçük Orda Hani Ebulhayr'in, yardim alma ümidiyle Ruslara taviz vermesi, Kazaklarin Rus hâkimiyetine düsmüslerine sebep olmustur (1731). Geri kalan Kazaklar, Kirgizlar ile birlikte Buhara, Hive ve Hokand Hanligi etrafinda toplanarak Ruslar'la mücadele etmislerdir. Rus zulmüne karsi Kazak Türkleri pek çok defa isyan etmislerdir.
Bunlardan 1783'te Sirim Batur önderliginde Dogu Kazakistan 'da bas gösteren ayaklanma 15 yil sürmüstür. 19. yüzyilin ikinci yarisinda Ruslar, Kazaklarin siyasî birligine son vermislerdir. Sovyetler döneminde de Kazaklara karsi baskilar ve asimilasyon devam etmistir.
MsXLabs.org & Osmanlı Tarihi
