Madde Nedir, Nelerden Yapılmıştır?
Fizikte bir yer kaplayan ve ağırlığı olan her şeye madde adı ve­rilir. Tahta, demir, bakır, kurşun, altın, tuz maddeye misaldir. Sıvılar ve gazlar da maddedirler. Şişirilmiş bir çocuk balonunun bir terazinin gözüne koyarak denge­yi elde ettikten sonra balonun ağzı­nı çözecek olursak hacmi küçülür ve terazinin dengesi bozularak balon tarafı hafif gelir; böylece balon için­de bulunan havanın bir hacmi ve ağırlığı olduğu anlaşılır. Buna göre hava da bir maddedir.

Maddenin Halleri (bak. Maddenin Halleri)
Madde üç halde bulunur:

• Katı
• Sı­vı
• Gaz

Katıların belirli bir şekli ve hacimleri vardır. Sıvıların be­lirli bir hacmi var ise de içinde bulundukları kabın şeklini alırlar. Bir dereceli kap içinde bulunan, mese­la 100 cm3 hacminde renkli ispirto­yu 100 cm3'lük küçük bir cam balon içine boşaltırsak, renkli ispirtonun balonun şeklini aldığını ve balonun tamamen dolduğunu görürüz.
Gaz halinde bulunan maddenin ne belirli bir hacmi ve ne de belirli bir şekli vardır; bunlar yalnız bulundukları kabın şeklini almazlar, aynı zamanda genleşerek bu kabın bütün hacmini doldururlar. Bir bisiklet po­mpasına çektiğimiz havayı futbol to­pu içine sıkıştırarak bunu sağlamak mümkündür.
Gaz molekülleri bulundukları ka­bın her yanına doğru serbestçe ha­reket ettiklerinden bir kovandaki arılar gibi bulundukları hacmi doldura­bilirler; bu moleküller arasında ge­niş boşluklar vardır.
Sıvılarda ise moleküller kendi ci­varlarında hareket edebilirler, fakat bunlar birbirlerini çektiklerinden ser­bestçe istedikleri yere gidemezler. Bir bardaktaki su molekülleri, bir futbol maçındaki oyuncuların kendi civarlarında hareket ettikleri gibi ha­reket ederler, fakat her istedikleri ye­re gidemezler.
Katı cisimlerde ise, her molekül komşuna sıkıca bağlıdır, bundan do­layı hareket edemez. Moleküller ara­sındaki bu birbirini çekme kuvveti (kohezyon kuvveti) o kadar büyüktür ki, katı cisimlerin şekil ve hacimle­rinde değişiklik yapmak için bu ko­hezyon kuvvetlerine karşı gelecek dış kuvvetler etki ettirmek gerekir.

Maddenin Özellikleri

Çelik serttir, bunun için çelikten araçlar yapılır. Alüminyum ısıyı iyi iletir, bu sebepten alüminyumdan mutfak eşyası yapılır. Bunun gibi, çeşitli maddelerin çeşitli özellikleri vardır. Ağırlık, hacim gibi bazı özel­likler bütün cisimlerin ortak özelli­ğidir. Bu gibi özelliklere genel özellikler denir. Fakat bazı cisimlere has olan özellikler de vardır, bunlara o ci­simlerin özel özellikleri denir. Mese­la cıvanın adi sıcaklıkta sıvı oluşu, suyun yoğunluğunun + 4°C’de maksimum oluşu gibi.
Biz cisimlerin özel özelliklerini inceleyerek onları birbirinden ayırt eder ve bu özellikleri iyice tanıyarak onlardan faydalanma yollarını ararız. Altının paslanmama özel özelliğin­den faydalanarak dişlerimizi kapla­rız, elmasın çok sert olmasından fay­dalanarak camlarımızı onunla kese­riz.

Şimdi maddenin bazı genel özel­liklerini inceleyelim.

a) Hacim: Hacim maddenin genel bir özelliğidir. Her cismin belirli şartlar­da belirli bir hacmi vardır. Mesela belirli bir sıcaklık ve basınç altında bir gazın belirli bir hacmi vardır.

b) Kütle: Her cisim belirli miktar­da madde ihtiva eder. İşte bir cismin ihtiva ettiği madde miktarı o cismin kütlesidir. Bir cismin kütlesi değiş­mez. Biz bir cismi sıkıştırarak hac­mini küçültebiliriz, fakat ihtiva etti­ği madde yani cismin kütlesi değiş­mez. Bu kütle cismin bulunduğu ye­re de bağlı değildir. Cismin dağ başın­da, bir kuyu dibinde, Ankara'da, Pa­ris'te nerede olursa olsun kütlesi hep aynıdır.

c) Ağırlık: Eğer biz bir taş parça­sını serbest bırakacak olursak yer bunu kendine doğru çeker ve taş yere düşer. Bu halde biz, taş yer tara­fından çekiliyor deriz.

İşte bir cisme etki eden yer çe­kimi kuvvetine o cismin ağırlığı adı verilir. Cismin kütlesinin sabit, bulunduğu yerle değişmemesine mu­kabil; ağırlığı yerden yüksekliğine ve bulunduğu yerin coğrafi enlemine bağlıdır. Yer aynı bir cismi Ankara'­da, Paris'te, Londra'da aynı kuvvet­le çekmez. Aynı yerde, ihtiva ettik­leri madde miktarları (yani kütleleri) eşit olan iki cisimden yere yakın olan cisim yerden yüksekte olan ci­simden daha ağırdır, yani yer, yere yakın olan cismi daha büyük bir kuv­vetle çeker.

d) Eylemsizlik: Maddenin eylemsizliği vardır. Hareketsiz (sükûnette) duran bir ci­sim kendiliğinden hareket geçemediği gibi, hareket halinde bulunan bir cisim de kendiliğinden sükûnet ha­line geçemez, yani bir cisim bulun­duğu durumu muhafaza etmek ister. İşte maddenin bu genel özelliğine eylemsizliği adı verilir.
Bir cisim ancak bir kuvvetin et­kisi altında durumunu değiştirir. Ha­reket halinde bulunan bir lokomotif, buharı keser kesmez duramaz, ey­lemsizliğinden dolayı hareket halini muhafaza ederek hareketine devam eder, ancak raylarla tekerlekler ara­sındaki sürtünme kuvveti lokomoti­fi durdurur. Bir otobüs içinde ayak­ta durduğunuzu düşününüz. Otobüs hareket edince siz geriye doğru yı­kılırsınız. Aksi olarak hareket halin­de bulunan otobüs içinde ayakta, bir tarafta tutunmadan durabilirken, otobüs ani olarak fren yapsa öne doğru yıkılırsınız.