Güneş Sistemi Dışı Gezegen Üzerindeki Esrarengiz Sıcak Nokta
NASA’nın Spitzer Uzay Teleskobu yanlış yerde sıcak bir noktaya sahip uzak bir gezegen ortaya çıkardı.Dev gaz gezegen, upsilon Andromedae b olarak adlandırılmaktadır ve yıldızı etrafında küçük bir yörüngede, bir yüzü yıldızının sıcaklığından ötürü sürekli kaynayarak dolanmaktadır. Bu gezegen “Sıcak Jüpiterler” olarak adlandırılan gruba üyedir ve bu ismi almasının sebebi kavurucu sıcaklığı ve dev, gaz yapısıdır.
Gezegenin en sıcak bölgesinin yıldızına bakan yüzü olduğu düşünülebilir ancak geçmişte yapılan gözlemler en sıcak noktanın bu bölgeden bir miktar kaymış olabileceğini gösterdi. Gökbilimciler kızgın rüzgarların sıcak gazı dağıtıyor olabileceğini düşünüyorlardı.Ancak yeni bulgular bu kuramın doğruluğunu şüpheli hale getiriyor. Kızılötesi gözlemevi olan Spitzer kullanılarak yapılan yeni gözlemlerin sonucunda gökbilimciler, upsilon Andromedae b’nin sıcak noktasının seksen derece kadar kaymış olduğunu buldular.
Kısacası bu nokta doğrudan yıldıza bakan yüz yerine gezegenin başka yüzünde bulunuyor.Sıcak noktanın bu kadar farklı bir yerde olması gökbilimciler için kesinlikle beklenmeyen bir şeydi ve bu durum, Sıcak Jüpiterler’in atmosfer yapılarıyla ilgili bilinenlerin aslında tahmin edilenden çok daha az olduğunu göstermiştir.Elde edilen bulgular, ilk defa doğrudan bir Güneş Sistemi dışı gezegenden gelen fotonları algılamayı başaran Spitzer’in öncülüğünde başlayıp, gelişen bir alan olan Güneş Sistemi dışı gezegen atmosfer biliminin bir parçasıdır.
Bu süre zarfında Spitzer, NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ile birlikte pek çok “Sıcak Jüpiter”in atmosferini incelemiş ve su, metan, karbondioksit ve karbonmonoksit bulmuştur.Yapılan bu yeni araştırmada gökbilimciler upsilon Andromedae b’nin 2009 yılının Şubat ayında yapılan beş günlük gözlemini kullanmışlardır. Bu gezegen, yıldızı etrafında 4.6 günde dolanmaktadır ve bu değer yeryüzünden yapılan dikine hız ölçümü yöntemi ile belirlenmiştir. Bu gezegen Spitzer’in gözlediği diğer “Sıcak Jüpiterler”in çoğu gibi yıldızıyla örtülme göstermemektedir. Yani bizim bakış doğrultumuza göre yıldızının önünden geçmemektedir.
Spitzer yıldızın ışığını, çevresinde dolanan gezegenin yansıttığı ışıkla beraber alır. Teleskop gezegenin ışığını tek başına algılayamaz ancak sistemin toplam kızılötesi ışınımındaki değişimleri belirleyebilir ki gezegenin sıcak noktasının Yer’in görüş alanına girmesi ile ölçülen artış konumun belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Gezegenin sıcak bölgesi, kızılötesi ışınımın en çok alındığı bölgedir.
Normalde gezegen yıldızın arka tarafında yani yıldızın ışığını yansıtan tarafın Yer’e dönük olduğu durumda sistemin en parlak göründüğü an olması beklenir. Aynı şekilde eğer gezegen Yer ile yıldız arasında yani Yer’e karanlık tarafı dönük iken de sistemin sönük olduğu an olması beklenir. Ancak bu sistemin en parlak olduğu an, gezegenin yıldızının yanında yani her iki ögenin de yan yüzlerinin görüldüğü an. Bu demek oluyor ki gezegenin en sıcak kısmı yıldıza bakan yüzü değil. Bu sanki havanın en sıcak olduğu anın öğlen saati değil de günbatımı anı olması gibidir.
Araştırmacılar bu durumun nasıl meydana gelebildiğini hala anlayabilmiş değiller. Sesüstü hızlardaki rüzgarların tetiklediği şok dalgalarının bölgedeki maddeyi ısıtması ya da yıldız ve gezegenin manyetik alanları arasındaki etkileşim gibi pek çok olasılığın üzerinde duruluyor. Ancak bunlar sadece tahmin. Bu yeni teorilerin denetlenebilmesi için daha fazla “Sıcak Jüpiter”in gözlenmesine ihtiyaç vardır.Bu gözlemler Spitzer’in soğutma sıvısının azalması sonucu ılık göreve geçtiği Mayıs 2009’dan önce yapılmıştır.
