YAPIM EKLERİ
İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir.
1.İsimden İsim Türeten Ekler:
Bu ekler kök ya da gövde (bir sözcüğün yapım eki almış biçimi) durumundaki ad soylu sözlere gelerek yeni adlar, sıfatlar ve zarflar türetir. Aşağıdaki cümlelerde belirtilen ekler bu türdendir:
- Türkçe, soylu bir dildir.
- Bencil biri olsaydım böyle davranmazdım.
- Benim de her yurttaş gibi haklarım var.
2. İsimden Fiil Yapan Ekler:
Ad soylu sözcüklere gelen bu ekler, herhangi bir kipte çekimlenmeye uygun eylemler türetir. Yani bu ekleri alan sözcükler
"-mak, -mek" eklerini alabilecek duruma gelir. Söz gelimi "Büyük kardeşler, küçükleri gözetir." cümlesindeki "göz", sözcük tüürü bakımından isimdir. Ama bu sözcük "-et" ekinialdığında "gözetmek" şeklinde söylenebilir. Demekki
"-et" eki,
isimden fiil türetmiştir.
Aşağıdaki cümlelerde belirttiğimiz ekler de isimden fiil türetmiştir.
- Işıldayan yıldızlara bakarak onu düşünüyordu.
- Bu sözcük, bir isimden türemiştir.
- Hepimiz bu tarafa yönelin, dedim.
3. Fiilden İsim Yapan Ekler
Bu ekler eylem kök ve gövdelerine gelerek ad, sıfat, zarf görevinde kullanılabilecek sözcükler türetir:
- Onun düşüncelerine saygı duyuyoruz.
- Elektrik sayaçlarındaki arıza giderildi.
- Gezegenimiz, çevre kirliliğiyle karşı karşıya.
Not: Fiilmsi ekleri de fiilden isim yapan eklerdendir.
4. Fiilden Fiil Yapan Ekler
Bu ekler, fiil kök ve gövdelerine gelerek yeni eylemler türetir.
- Bana aktarılan bilgiye göre siz haklısınız.
- Çocukları kovalamaktan vazgeç artık.
- Onu dışarı çıkarmak için elimden geleni yaptım.