Arama

Cemal Reşit Rey - Tek Mesaj #3

asi_prenses - avatarı
asi_prenses
Ziyaretçi
3 Ocak 2011       Mesaj #3
asi_prenses - avatarı
Ziyaretçi
Türkiye’de çok sesli müziğin kökleşmesi, benimsenmesi ve yaygınlaşması için 60 yıl boyunca olağan üstü bir çaba gösteren bestecimiz Cemal Reşit Rey, aynı zamanda piyanist, orkestra şefi ve eğitimcidir. Babası Ahmet Reşit Bey. Kısa bir süre İçişleri Bakanlığı da yapmış bir yazardı. Siyasal koşullar yüzünden aile, 1913 yılında Paris’e yerleşmiştir.

Rey, Paris’te, lise öğrenimini yaparken Paris Konservatuarı müdürü Gabriel Fauré’nin aracılığıyla ünlü piyanist Marguerita Long’tan dersler almıştır. Birinci dünya savaşı’nın patlaması üzerine annesiyle birlikte İsviçre’ye geçen Cemal Reşit, Cenevre Konservatuarı’nda müzik çalışmalarını sürdürmüştür (1914 – 1920). Savaştan sonra Paris’te yine Marguerite Long ile piyano, Raoul Laparra ile kompozisyon, Henri Defosse ile partisyon ve orkestra şefliği, G. Fauré ile müzik estetiği çalışmıştır.

Cumhuriyetin kurulmasıyla 1923 yılında İstanbul’a yerleşen Cemal Reşit Rey, İstanbul Konservatuarı’nın temeli olan “Darülelhan”da piyano ve kompozisyon öğretmeni olmuş, 1926 yılında çok sesli bir koro, 1934 yılında ise bir “yaylılar orkestrası” kurmuştur. Bu orkestra 1946 yılında “senfonik” nitelik kazanarak İstanbul Şehir Orkestrası’na dönüşmüştür. Cemal Reşit Rey, orkestrayı 1968 yılına kadar yönetmiş, düzenli konserler sunmuştur. 1938 yılında kurulan yeni Ankara Radyosu’nda görev alan ve iki yıl müzik yayınlarını yöneten bestecimiz, 1940 yılında İstanbul’a dönerek konservatuardaki ve orkestradaki işlerinin başına geçmiştir. İstanbul Radyosu’nda uzun yıllar hazırladığı açıklamalı müzik programlarıyla klasik müziğin yaygınlaşmasına ayrıca katkıda bulunmuştur.

Cemal Reşit Rey’in müzik yaşamımıza getirdiği başka bir yenilik, İstanbul Filarmoni Derneği’ndeki çabalarıdır. Bu dernek sayesinde ünlü yabancı şefler ve solistler İstanbul’a getirilmiştir. Kendisinin de açıkladığı gibi, Cemal Reşit Rey’in bestecilik çalışmaları dört ayrı dönemde incelenebilir: 1919 – 1926 yılları arasında bestelediği Fransızca şarkılar, öğrencilik yıllarının bir uzantısı sayılabilir. 1926 yılında yazdığı ve halk müziği motiflerinden yararlandığı “12 Anadolu Türküsü” ile yeni bir çizgiye yönelmiştir. 1931 yılında bestelediği “Enstantaneler” orkestra yapıtı, ezgisel kuruşulundaki özgünlüğün yanı sıra, izlenimciliğin ışıltılarını taşır. Yine 1930’lu yıllarda, metinlerini ağabeyi Ekrem Reşit Rey’in yazdığı operetler ve müzikaller bestelemiştir. Çekici melodileriyle bu sahne yapıtları, halkın çoksesli müziğe yakınlık duymasında rol oynamış, uzun yıllar boyunca yinelenerek sahnelenmiştir.

1950’li yıllara kadar yazdığı yapıtlarında, ulusal renkler sadece bir “alıntı” değil, stili ve armonik dokuyu da koşullayan bir “öz” olarak kendini gösterir. Bestecimiz E. Oğuz Fırat’ın değerlendirmesine göre, Cemal Reşit Rey’in bu dönemdeki yapıtları, “İzlenimciliğin Türk Kolu”nun varlığından söz ettirecek ölçüde özgün ve etkin olarak karşımıza çıkar.

Cemal Reşit Rey, 1950’li yıllarda yeni klasikçiliğe yönelmiştir. Bu dönemde bestelediği yapıtlar “Mistik” bir özellik taşır. “L’appel” ve “Fatih” adlı senfonik şiirleri, bu anlayışın ürünleridir. Daha sonraki dönemde “Ölüm” temasının işlendiği ve Türk makamlarından yararlandığı yapıtlar için “kendi fantezi dünyası içinde” çalıştığını belirtmiştir.

Cemal Reşit Rey’in yapıtlarının tümü, belirli bir makam, ya da tona bağlı armonik bir yapıyı sergiler. Ezgisel çizgiyi ve armoniyi önemsemiştir. 1982 yılında “Devlet Sanatçısı” unvanıyla onurlandırılan Cemal Reşit Rey’in yapıtlarının hakları mirasçılarınındır… Cemal Reşit Rey 1985 yılında ebedi uykusuna çekilirken, Türkiye Cumhuriyeti Milletine ve müzik severlere şu önemli yapıtlarını bırakmıştır…

OPERALARI
  • Faire Sans Dire, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey (Alfred De Musset’ten yararlanılarak) 1920.
  • Yarın Marek, üç perde, dört tablo. Libretto: Xaiver Fromentin 1920.
  • Sultan Cem, beş perde, on iki sahne. Libretto: Ekrem Reşir Rey (Roussel Despierre’nin senaryosuna göre) 1924.
  • Zeybek, üç perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1926.
  • Köyde bir facia, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1929.
  • Çelebi, dört perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1942 – 1945. Orkestrasyonunun tamamlanması 1973.
OPERET VE MÜZİKALLERİ
Cemal Reşit Rey’in bu alandaki çalışmalarının librettolarını Ekrem Reşit Rey yazmıştır.
  • La Petit Chaperon Rouge, iki sahne, 1920.
  • Üç saat, üç perde, 1932.
  • Lüküs hayat, üç perde, 1932.
  • Deli dolu, üç perde, 1934.
  • Saz Caz, üç perde, 1935.
  • Maskara, üç perde, 1936.
  • Hava Cıva, üç perde, 1937.
  • Yaygara 70, 1969.
  • Uy balon dünya, 1970.
  • Bir İstanbul masalı, 1971.
Cemal Reşit Rey’in ayrıca üç müzikal komedisi (revü’sü) vardır.
  • Adalar revüsü, 1934.
  • Alabanda, 1941.
  • Aldırma, 1942.
ORKESTRA YAPITLARI
  • Bebek Efsanesi (Senfonik Şiir), 1928,
  • Karagöz (Senfonik Şiir), 1930 – 1931.
  • Enstantaneler (Senfonik İzlenimler), 1931.
  • Scéne Turques (Halk Dansları Üzerine) dört parça, 1928.
  • Paysages de Soleil (Senfonik İzlenimler), 1931.
  • Inıtation (Senfonik Şiir), 1935.
  • Senfoni No:1, 1941.
  • L’appel (Senfonik Şiir), 1953.
  • Fatih (Senfonik Şiir), 1953.
  • Katibim (Piyano ve orkestra çeşitlemeler), 1953.
  • Senfonik Konçerto (İkili Orkestra için), 1963.
  • Senfoni No:2, 1969.
  • Türkiye (Senfonik Rapsodiler).
  • 50. Yıla Giriş (Senfonik Bölüm), 1973.
KONÇERTOLARI
  • Konçerto Kromatik (Piyano ve Orkestra için), 1932 – 1933.
  • Keman Konçertosu, 1939.
  • Piyano Konçertosu, 1949.
  • Gitar Konçertosu, 1978.
KONÇERTANT PARÇALARI
  • Introduction and Dance (Viyolonsel ve Orkestra için), 1928.
  • Konçertant Parçalar (Viyolonsel ve Orkestra için), 1955.
  • Andante ve Allegro (Keman ve Yaylılar Orkestrası için), 1967.
ODA MÜZİKLERİ
  • Sonat (İki Piyano için), 1924.
  • Kentet (Beş Üflemeli Çalgı için), 1932.
  • Ondes Martenot ve Yaylı Çalgılar için Poem, 1934.
  • Yaylı Çalgılar Kuarteti, 1935.
  • Kısa Parça (Keman ve Piyano için), 1936.
  • Kuartet (Piyano ve Yaylılar için), 1938 – 1939.
  • Sextour (Tenor, Piyano ve Yaylılar Dörtlüsü için), 1939.
  • Colloqye Instrumental, 1957.
  • 12 Prelüd ve Füg (İki Piyano için), 1969.
ŞAN VE ORKESTRA ESERLERİ
  • Anadolu Türküleri (Dört Parça), 1926.
  • İki Anadolu Türküsü, 1930.
  • Mystique (Mevlana’nın “Mesnevi” Mukaddimesi), 1938.
  • Üç Anadolu Türküsü, 1970.
  • Vokal Fantezi, 1980.
ŞAN VE PİYANO ESERLERİ
  • Je Me Demande, (Şiir: Ekrem Reşit Rey), 1919.
  • Üç Melodi (Paris’te Fromont Yayınevince basılmıştır), 1920.
  • Initiales sur un Banc (Şiir: Ekrem Reşit Rey), 1921.
  • Chanson du Printemps (Şiir: Ekrem Reşit Rey), 1922.
  • Au Jardin (Şiir: Philoxene Boyer), 1923.
  • L’Offrande Lyrique (sekiz ezgi), 1923.
  • Nocturne (Şiir:Ekrem Reşit Rey), 1925.
  • 12 Anadolu Türküsü (Paris’te Heugel Basımevince yayınlandı), 1925 – 1926.
  • Vatan (Hulusi Öktem’in “Mekteplerde Musıki” adlı kitabında yayınlanmıştır, 1930.
  • Dört Melodi (Şiirler: Baki Süha Ediboğlu), 1956.
KORO ESERLERİ
  • Anadolu Halk Türküleri (Dört sesli koro için), 1926.
  • İki Parça (Eşliksiz kadın korosu için “Yunus Emre’nin şiirleri üzerine”, 1936.
  • On Halk Türküsü (dört sesli koro ve piyano için), 1963.
MARŞLARI
  • 10. Yıl Marşı (piyano ve şan; bando için düzenlemeleri yapılmıştır), 1933.
  • Denizciler Marşı (şan ve piyano için; bando düzenlemeleri yapılmıştır), 1935.
  • Yedek Subay Marşı (piyano ve bando düzenlemesi yapılmıştır), 1940. 4) 100. Yıl Marşı, 1981.
PİYANO YAPITLARI
  • Scéne Turques, Anadolu Türküleri üzerine 6 parça (Heugel yayınevi, Paris), 1928.
  • Paysages de Soleil, (Anadolu Halk Dansları üzerine 6 parça), 1930 – 1931.
  • Sonat, 1936.
  • Pelerinages Dans la Ville Qui N’est Plus que Souvenir (Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1940 – 1941.
  • Fantezi, 1948.
    6) İki Parça, 1959.
  • On Halk Şarkısı (koro şarkılarının piyano uyarlaması, Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1967.
SAHNE MÜZİKLERİ
  • Özyurt, 1933.
  • Makbet, 1934.
  • Kral Lear, 1936.
  • Hamlet, 1936.
  • Benli Hürmüz (Radyo Yayını için).
Son düzenleyen Baturalp; 14 Aralık 2016 08:05