BİLEŞİK FORMÜLLERİ



Bir bileşigin moloküllerindeki atomlar vebunların sayıları farklı şekilde gösterilebilir.Molokül şekil olarak modellerle gösterilebilecegi gibi açık, yarı açık ve kapalı formüllerlede gösterilebilir.<şekil 1,2>Açık formüllere yarı formülde denir.Bunlara atomların birbiriyle yaptıkları baglar da belirtilebilmektedir.Fakat reaksiyon kimyasında daha .çok kapalı formül kullanılır.AlCl3 yazılışında atomların ad ve sayıları belirtilmiştir.AlCl3molokülü bir aliminyum ve 3adet klor atomundan oluşur.Kaba formülle molokül formülü arasındaki farkın anlaşılmasında yarar vardır.Kaba formül sadece,bileşigi oluşturan elementlerin bileşikteki bagıl atom sayıları arasındaki oranı gösterir.Fakat gerçekte bileşigin molöküllerinde kaçar atom bulundugunu ifade etmez.Molokül formülü ise bileşigin molokülündeki atomların gerçek sayısını gösterir.Gerçek formül veyakimyasal formül diyede adlandırılır.


madde molokül formülü kaba formülü
asetilenin C2H2 CH
gılikoz C6H12O6 CH2O

Bir bileşigin tam formülü bilinirse moloküllerinde hangi atomdan kaçartane oldugu anlaşılacagı gibi bag yapısı hakkındada fikir yürütülebilirNH3 kovalent baglı NaCl iyonik baglıdır.



Yoğunluk,sertlik,erime ve kaynama noktası gibi fiziksel özelllikler yalnız molekül formülünün bilinmesi ile anlaşılamaz.Molekül formülü ve yapısındaki elementlerin atom agırlıkları bililnen bir bileşiğin molekül ağırlığı ve elementlerin ağırlıkça yüzdeleri hesaplanabilir.

Bileşik Formüllerinin Yazılması


Bileşik formüllerini yazabilmek için bazı elementlerin bileşik halinde bulunurken degerlikleri ve önemli kökleri bilmek lazım. BURADA tablo 2,3 var




Aliminyum ile oksijen yaptıgı bileşigin formülünü yazarken öncelikle aliminyumun bileşiklerinde +3 degerlikli,oksijen -2 degerlikli oldugunu hatırlamak gereklidir. AL+3 ve O-2 iyonlarından oluşan alınan ve verilen elektironun eşit kılınması için iki tane aliminyumun vedigi 6 elektironun,üç tane oksijen tarafından alınması gerekir. Dolayısıyla bileşigin formülü AL2O3olacaktır.Zaten birbileşikte yüklerin cebirseltoplamı sıfır olmalıdır.Veya degerlikler çaprazlanarak formül bulunabilir Ca ve Selementlerinin yaptıgı bileşigin formülü yazılırken çaprazlama yapılmaz.Çünkü CaSyazılışında yüklerin toplamı sıfırdır.

Bileşiklerin İsimlendirilmesi



İsimlendirmeyi iyonik baglı ve kovalent baglı için ayrı ele alacagız.a)İyonik baglıbileşiklerin isimlendirilmesi:Yapısında katyon ve anyon bukunduran bileşikler iyonik yapılıdır.4durumda incelenir.1Mtal-Ametal=Metalin adı+Ametalin adı+ür. NaCl (sodyum klorür)2Metal-kök=Metal adı+kök adı NaOH(sodyum hidroksit)3Kök -Ametal=Kök adı+Ametalin adı +ür(NH4 Amonyum iyodür.4Kök-kök=Katyon kökadı+Anyon kök adı(NH4NO2Amonyumnitrit)b)Kovalent baglı bileşiklerin isimlendirilmesi:Ametal atomlarının kendi aralarında oluşturdukları bağ çeşidine kovalent bağ denir.Kovelet bağlı bileşiklerin isimlendirilmesinde atomlarınsayısı mono,di,tri,tetra,penta gibi latince kelimelerle ifade edilir.İlk yazılan atom birtane ise mono yazılmaz.Sonraki atomun sayısı her halukarda söylenir.

CO:Karbon mono oksit

NCl3:Azot tri klorür

NO:Azot mono oksit

BİLEŞİKTEKİ ELEMENTLERİN DEGERLİGİNİN BULUNMASI



Bileşik formülü dogru verilipte,degerligi az bilinen elementlerden herhangi biri soruldugunda bileşigin yüklerinin sıfır olma şartından hareket edilerek çözüm yapılır.Mesela KMnO4 bileşigindeki K +1 O -2degerlikli oldugu bilindiginden,yüklerin toplamının sıfır olması için Mn +7 degerlikli olmalıdır. Ayrıca bazı köklerin degerliginin bilinmesi gerekir. Degerlik konusunda unutulmaması gereken önemli bir nokta;tekbaşına bulunan elementler nötür haldedir.Aynı şekilde bileşikte nötürdür, fakat bileşigi oluşturan elementler nötür degildir.




BİLEŞİKLERİN SINIFLANDIRILMASI



Asitler



Suda çözündügünde ortama H+iyonu verebilen bileşiklerdir.Diyer bir tarifle OH+iyonuyla reaksiyona giren maddelerdir. HCl,HBr,HI gibi asitler kıvvetli asitlerdir.Kuvvetli asitler tam olarak iyonlaşarakçözünürler.Tam olarak iyonlaşamayan asitlere zayıf asitler denir.Genel özellikleri şunlardır;suda iyonlaşarak çözünürler,çözeltileri elektirigi iletir,turnusol kagıdını kırmızıya boyarlar,tatları ekşidir,soy metaller dışında bütün metallerle reaksiyona girerek tuz ve H oluştururlar,bazlarla nötürleşerek tuz ve su oluştururlar.




Bazlar



Suda çözündügünde OH+iyonu verebilen bileşiklerdir.1A gurubu metali hidroksitleri LiOH,NaOH...kuvvetli bazlardır.Diger bütünmetallerin hidroksitleri suda kötü çözündükleri için zayıf bazlardır. Bazların genel özellikleri;suda iyiçözünürler,çözeltileri elektirigi iyi iletir,turnusol kagıdını maviye boyarlar,tatları acıdır,çözeltileri ele kayganlık verir,sadece anfoter metallerle reaksiyon verirler,asitlerle tuz ve su oluştururlar.



Oksitler


Of2dışında oksijenin,iki cins atom bulunduran bütün bileşiklerine oksit denir.Oksitler kendi aralarında sınıflandırılabilir;1Asidik oksitler,oksijence zengin bileşiklerdir çogu ametal oksitidir.önemli özellikleri;asidik karektedir,bazlarla vebazik karakterli bileşiklerle reaksiyon verirler,su ile reaksiyonu sonucu asitleri oluştururlar.2Bazik oksitler;Metaller bazik karakterli oldukları gibi metal oksitleride bazik karakterlidir.ZnO,Al2O3 gibi anfoter oksitler hem bazik hemde asidik özellik gösterirler./Anfoter metal;Hembazlarla hemde asitlerle reaksiyon veren metaller./Diyer metaller bazik oksit sınıfındadır. MgO,CaO,MnO,NiO gibi.Önemli özellikleri;Bazik karakterlidir,asitlerle veasidik karakterli bileşiklerle reaksiyon verirler,su ile reaksiyona girerek bazları oluştururlar.3 Nötür oksitler;Ametallerin oksijence fakir bileşikleridir.Oksijen sayısı diyer ametalin sayısından azsa veya eşitse bileşik nötür oksittir. NO,CO,N2Ogibi.Önemli özellikleri;Asidik ve bazik özellik göstermezler.Asitlerle,bazlarla vesuile reaksiyona girmez.4Anfoter oksitler;Hem asidik hemde bazik özellik gösterirler.Aside karşı baz baza karşı asit gibi davranırlar.ZnO,Al2O3SnO gibi.Önemli özellikleri;Hem asitlerle hem bazlarla reaksiyona girerler.Su ile reaksiyona girmezler.5 Peroksitler;İki taneoksijen atomunun toplam -2 degerlikli oldugu durumlarda bileşik peroksit adını alır.Mesela Na2O2(sodyum peroksit) bileşiginde her sodyum +1,iki tanesi +2 oldugu için ,iki tane oksijen -2 degerliklidir.Bu iki oksijenden biri -2 degerlikli,digeri nört oksijen atomudur.6Bileşik oksit;Yapısında aynı elementin degişik oksitleri bir arada bulunduran bileşiklerdir.Bileşik oksitler için Fe3O4 ve Pb3O4 örneklerini verebiliriz.



Tuzlar


ASit ve bazların nötürleşme ürünüdür.İyonik baglı bileşiklerdir.Hemen hemen hepsi katı fazdadır.Çeşitli geometrik şekillere sahip kristal yapılı bileşiklerdir.Katyonu H+ olan bileşiklere asit,anyonu OH- olan bileşiklere baz dendigini söylemiştik.Anyon O- ise bileşik,oksit sınıfından denilmişti.Bu üç durum dışında bütün katyon-anyon bileşikleri tuz sınıfındadır.Tuzlarda kendi aralarında sınıflandırılırlar. 1ASidik tuz;Asidik karekterlidirler.Kuvvetli asit ile,zayıf bir bazın reaksiyonundan oluşurlar.CaCl2,NH4Cl bileşiklerini bu sınıfa örnek verebiliriz. 2Bazik tuzlar;Bazik karakterlidirler.Kuvvetli bir bazla zayıf bir asidin reaksiyonundan oluşurlar.NaCN,K2 bileşikleri örnek olarak verilebilir.3Nört tuz;Asidik veya bzik özellik göstermeyen tuzlardır.Kuvvetli asitle kuvvetli bir bazın nötürleşmesi sonucu oluşurlar.NaCl,LiBr bileşikleri bu sınıftadır.4Çİft tuz;Aynı asit köküne sahip iki tuzun meydana getirdikleri ortak iyon kıristalleridir.MgCL2,KClgibi.Bazen yapılarında su molokülleride bulundururlar.Çözündüklerinde bütün iyonlarına ayrışırlar.5Kompleks tuz;Asit kökleri aynı iki tuzun yaptıgı bileşiklerdir.Anyon katyonlardan biriyle kompleksmiş durumdadır.Çözündüklerinde kopleks yapı kendini korur.Fe3(Fe(CN))2 gibi.

kaynak