Değişen Yıldızlar

Evrendeki İlk Yıldızlar Yalnız Değillerdi

Evrendeki ilk yıldızlar önceden düşünüldüğü kadar yalnız değildiler. Aksine, etraflarındaki gaz diskinin oluşumları esnasında dağılması ve parçalarından kardeş yıldızların oluşmasıyla, pek çok yoldaşla birlikte ortaya çıkmış olabilirler. Heidelberg Enstitüsü’nden araştırmacıların Garching'deki Max Planck Astrofizik Enstitüsü ve Austin'deki Teksas Üniversitesi'nden meslektaşlarıyla birlikte yaptıkları çalışmalar, Büyük Patlama'nın ardından oluşan ilk yıldızlara yepyeni bir ışık tutuyor.

Yıldızlar kozmik gaz bulutlarından kütleçekimi ve iç gaz basıncı arasındaki karmaşık ve şiddetli bir çatışmanın sonucu olarak oluşurlar. Gazın yoğunluğu kütleçekimini azaltır. Bu, gazın ısınmasına neden olur ve sonuç olarak sıcaklık artar ve sıkışma süreci durur. Eğer gaz bu ısıl erkeden kurtulmayı başarabilirse sıkışma devam edebilir ve yeni bir yıldız doğar. Bu soğuma özellikle gazın içinde karbon ve oksijen gibi kimyasal maddeler mevcutsa daha iyi gerçekleşir. Bu şekilde oluşan yıldızlar genelde Güneşimiz gibi düşük kütlelidirler. Ama erken dönemdeki evrende bu tür elementler henüz oluşmamışlardı, bu yüzden de ilkel kozmik gaz o kadar da kolay soğuyamıyordu. Bu yüzden ilk yıldızların kütlelerinin Güneş’inkinden en az yüz kat daha fazla olduğu tahmin edilmektedir.

Heidelberg Enstitüsü’nden araştırmacılar, bu süreci yüksek çözünürlüklü bilgisayar benzetimleri ile araştırdılar. Bulguları bu basit sürecin gözden geçirilmesi gerektiğini ve ilkel evrenin sadece büyük, yalnız yıldızlarla dolu olmadığını gösteriyor. Bunun sebebi ilk yıldızların oluşumunda onlara eşlik eden yığılma diskleri. Yeni yıldızların oluştuğu gaz dönmekteydi ve bu nedenle doğrudan yıldızın üstüne düşemiyordu, bunun yerine disk benzeri bir yapı oluşturmaktaydı. Ancak iç sürtünme gazın yıldıza düşmesini devam ettirebilir. Eğer diskin üzerine içeri aktarabileceğinden daha fazla kütle düşerse, disk kararsızlaşır ve parçalarına ayrılır. Bu nedenle ortada tek bir yıldız oluşturmak yerine birden fazla yıldızdan oluşan bir grup doğar. Bazı yıldızlar arasındaki uzaklıklar Güneş ile Yer arasındaki kadar yakın olabilir.

Araştırmacılara göre bu bulgular evrendeki ilk yıldızların saptanması konusunda yeni yöntemlere imkan sağlıyor. Yaşamlarının son dönemlerinde çift ya da çoklu yıldız dizgeleri şiddetli X ya da gamma ışını patlamaları yayınlarlar. Gelecekteki uzay görevleri özellikle erken evrenden gelen bu tür patlamaları tesbit etmek için hazırlanıyor. Dahası, ilk yıldızlardan bazıları komşularıyla çarpışarak büyük kütleler toplayamadan doğdukları gruplardan dışarı atılmış olabilirler. Yüksek kütleli, kısa ömürlü yıldızların aksine, düşük kütleli yıldızlar milyarlarca yıl yaşayabilirler. Bu yıldızların bazılarının günümüze kadar ulaşmış olması mümkündür, bu da yakın çevremizde evrenin ilk aşamalarını ve ilk yıldız oluşumlarını inceleyebileceğimiz anlamına gelmektedir.

Kaynak:Heıdelberg

MsXLabs Üye Girişi