A. MADENCILIK
Yerkabugunun farkli derinliklerinden çikarilan, ekonomik deger tasiyan mineral ve elementlere maden denir. Türkiye’de madencilik faaliyetleri 1935 yilinda kurulan M.T.A. ile özel sektör tarafindan yürütülmektedir.
Türkiye’de çikarilan önemli madenler
En zengin demir yataklarimiz, Divrigi (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Edremit (Balikesir), Dikili ve Torbali (Izmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadir.
Eregli, Karabük ve Iskenderun’da demir - çelik fabrikalari bulunmaktadir.
Bakir: Ülkemizin en zengin madenlerinden biri olan bakir yataklari, çogu kez kursun ve çinko ile birlikte bulunur. En önemli bakir yataklarimiz Karadeniz Bölgesi’nde bulunur. Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübasi (Giresun) bu bölgedeki baslica yataklardandir. Ayrica Maden (Elazig) ve Ergani (Diyarbakir)'de de bakir yataklari mevcuttur.
Krom: Paslanmayan ve çok sert bir maden oldugundan, madeni esya yapiminda ve kaplamasinda kullanilir.
Krom yataklari alti ana bölgede toplanmistir.
• Fethiye, Köycegiz, Denizli
• Alacakaya (Guleman) (Elazig)
• Bursa, Eskisehir
• Adana, Kayseri, Mersin
• Iskenderun, Kahraman Maras, Islahiye
• Kopdagi (Dogu Anadolu)
Krom madeni Antalya ve Guleman’daki ferro-krom tesislerinde islenmektedir.
Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif oldugundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapiminda kullanilir.
Boksit yataklari Seydisehir (Konya), Akseki (Antalya) Islahiye (Gazi Antep) ve Milas (Mugla) civarinda bulunur. Buralarda çikarilan boksit, Seydisehir alüminyum tesislerinde islenmektedir.
Bor Mineralleri: Ülkemiz bor rezervi bakimindan Dünya’nin en zengin yataklarina sahiptir. Bu nedenle, bor madeninin çogu ihraç edilmektedir. Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakitinda katki maddesi olarak, ayrica sabun, tekstil, cam, kâgit sanayii, vb alanlarda kullanilir.
Bor mineralleri Balikesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskisehir çevresinde çikarilir. Çikarilan mineraller Bandirma’daki tesislerde islenir.
Kükürt: Kükürt gübre, kimya ve boya sanayiinde kullanilir. Ayrica kauçugun islenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanilir.
Ülkemizde kükürt yataklari Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Mugla) çevresinde bulunmaktadir.
Zimpara Tasi: Çesitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapiminda kullanilan zimpara tasi yönünden ülkemiz çok zengindir. Tire (Izmir), Manisa, Söke (Aydin), Milas (Mugla) ve Tavas (Denizli) da çikarilir.
Barit: Suda erimeyen bir maden oldugundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanilir. Ülkemiz barit yataklari bakimindan zengin sayilir. Antalya, Mus, Gazi Antep ve Eskisehir çevresinde barit yataklari bulunmaktadir.
Tuz: Türkiye tuz yataklari bakimindan son derece zengindir. Kaya tuzu yataklari üçüncü jeolojik zamanda, kapali göl havzalarinda sularin buharlasmasi ile olusmustur. Son yillarda tuz üretimimiz üç kat artmistir.
Türkiye’deki tuz üretiminin çogu, Tuz Gölü ile Izmir Çamalti tuzlasindan saglanir. Kaya tuzu yataklari, Çankiri, Kars, Igdir ve Nevsehir çevresinde bulunmaktadir.
Civa: Tek sivi madendir. Zirai ilaç yapiminda, kâgit sanayiinde, suni gübre üretiminde ve boya sanayiinde kullanilir. Türkiye’de Sarayönü (Konya), Ödemis (Izmir), Manisa ve Usak çevresinde çikarilmaktadir.
Kursun - Çinko: Genelde kursun ve çinko bir arada bulunur. Ülkemizde Keban (Elazig) ve Kayseri çevresinde kursun-çinko yataklari vardir.
Lületasi: Eskisehir çevresinde çikarilir ve islenir. Süs esyasi yapiminda kullanilir.
Oltutasi: Erzurumun Oltu ilçesinde çikarilir ve islenir. Süs esyasi yapiminda kullanilir.
Fosfat: Gübre hammaddesi olarak kullanilan fosfat ihtiyacimizi karsilamaz. Fas, Tunus ve Cezayir’de yaygin olarak görülür ve daha çok bu ülkelerden ithal edilir. Türkiye’deki en zengin fosfat yataklari Mazidagi (Mardin), Adiyaman, Bingöl ve Bitlis’te bulunmaktadir.
Manganez: Çelige sertlik kazandirmak ve direncini artirmak için kullanilir. Usak, Afyon, Mugla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon çevresinde manganez yataklari bulunur. Ihtiyaci karsilamaz. Bu nedenle ithal edilir.
Mermer: Ülkemiz mermer bakimindan zengindir. Afyon, Kütahya, Marmara Adasi, Kirsehir, Tokat ve Izmir çevresinde çikarilir. Yurt disina ihracati yapilir.
Volfram (Tungsten): Çok sert olmasi nedeniyle özel sanayi çeligi olarak kullanilir. Demiryolu, is makineleri, uçak ve gemi yapimi yaninda, ampüllerde enerjiyi isiga çevirmede kullanilir. Bursa Uludag’da çikarilip isletilmektedir. Fakat son yillarda üretimi durmustur.
Asbest (Amyant): 14 bin °C sicakliga dayanir. Isiya dayanikli araç ve gereç yapiminda kullanilir. Konserojen madde bulundurmasi nedeniyle, kullanimi sinirlandirilmistir. Eskisehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Agri, Malatya, Sivas, Iskenderun, Usak ve Konya’da çikarilir.