Tarıma elverişli iklimi, verimli ve geniş arazileri ile kadim bir tarım kenti olan Sakarya bu özelliğini, sanayi ve ticaret alanlarında elde edilen son gelişmelere rağmen de sürdürmektedir.
İLİN ARAZİ VARLIĞI -TOPRAK VE SU REJİMİ
Sakarya İlinde tarım yapılan topraklar 245.356 hektar genişlikle ilin yaklaşık %51’ini kaplamaktadır. Sulanabilme kabiliyetine haiz 93.000 hektarlık alanın yaklaşık 20 bin hektarlık (toplam alanın % 8’i) bölümünde sulama ünitelerinden fiilen yararlanılarak sulu tarım yapılmaktadır.
TARIMIN İLİMİZ EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Ülke genelinde tarım sektörü GSMH içinde %14,5’lik payla sanayi ve ticaret sektörlerinden sonra üçüncü sırada yer almakta iken, diğer sektörler karşısında sanayinin tartışılmaz üstünlüğü görülen Marmara bölgesinin bir ili olan Sakarya’da sanayi sektörünün az bir farkla arkasından gelen ve sanayiye kaynak aktaran itici bir güç konumundadır. İlimiz ekonomisi içerisinde tarım sektörü önemli bir paya sahiptir.
2005 yılında bir işletme başına düşen GSH 20 bin 916 YTL.’dır. İşletmelerdeki ortalama fert sayısının 5,5 olduğu varsayıldığında fert başına düşen GSH 3 bin 803
Tarımsal üretim değeri bu yılın cari fiyatlarına göre 1 milyar 234 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu değerin sektörlere göre dağılımına baktığımızda %42,03’lik bir payla hayvansal üretim ilk sırada yer almaktadır. Bunu %37,63’lük oranla meyve üretimi, %13’lük oranla tarla bitkileri üretimi ve %7,09’luk oranla sebze üretimi izlemektedir.
Tarımsal üretim değerinde 2004 yılına göre %12’lik bir azalma olmuştur. Bu azalmada en önemli faktör, 2005 yılında fındık rekoltesinin %45 azalması ve mısır alım fiyatlarının bir önceki yıla oranla çok düşük seyretmesidir.
İlin güneyinde yer alan ilçelerimizde sebzecilik ve çeşitli meyveler, orta kesimde başta mısır olmak üzere tarla ziraatı ve sebzecilik, kuzeye gidildikçe fındığın öne çıktığı görülmekle birlikte il genelinde hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır.
Türk Sanayiinin Yükselen Yıldızı Sakarya
Sakarya, Cumhuriyetin ilk yıllarında kamu yatırımları ile başlayan sanayileşme sürecini, özel sektör yatırımları ve organize sanayi bölgeleri devam ettiren bir ildir. Sakarya son yıllarda kurulan büyük ölçekli sanayi kuruluşları ile ülke sanayinin gözde yatırım bölgelerinden birisi olma özelliğini kazanmıştır. Sakarya, tarım temelli ekonomiden sanayi temelli ekonomiye hızlı ve sağlıklı geçişin modeli konumundadır.
İnsan ihtiyaçlarının sonsuz olması, sanayinin gelişmesine, hızlanmasına ve modernleşmesine sebep olmuştur. İhtiyacın büyük emek gücüyle karşılanması, bunun sonucunda maliyetin pahalıya mal olmasına nedendir. İnsan emeğinin az harcandığı sanayi bugün inanılmaz boyutlara ulaşmıştır.
Gerek yerleşim yeri üstünlüğü, gerek alt yapı imkanlarının varlığı ve gerekse İstanbul gibi büyük bir kentin varlığı sanayi yatırımlarının Marmara Bölgesi'nde ve özellikle İstanbul'da yoğunlaşmasını sağlamıştır. Ancak sanayi yatırımlarının bölgesel yoğunlaşması olumsuz etkiler yaratmakta ve üretim maliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. İstanbul, çevre sorunlarının artması, enerji sıkıntısı, alt yapı ve arazi maliyetlerinin giderek artması sonucu çekiciliğini kaybetmiştir. Yeni yatırımlar alt yapı ve pazarın gelişmiş bulunduğu çevre illere Bursa, Kocaeli, Tekirdağ ve Sakarya'ya kaymaya başlamıştır.
Sakarya, çeşitli iklim şartları, ucuz arazi varlığı, elektrik enerjisinin toplaşım yeri, kara ve demir yolları ağına dahil oluşu, nüfus yoğunluğunun sağladığı iş kolu imkanları ile sanayi kuruluşlarını kendine cezbetmektedir.
Sakarya, Cumhuriyet öncesinde ve 1940'lı yıllara kadar çok zengin ormanlık alanlara sahip bir vilayetti. Bu nedenle, bölgede sanayinin ilk adımlarının ağaç işleriyle atıldığı görülür.
1900 yılında Türkiye'nin ilk demir yolları yapılırken ray döşemesi için kullanılan traverslerin, 1.Dünya Savaşı'nda ordumuza yapılan arabaların ve tüfek kundakları için gereken ağaç ihtiyaçlarının Sakarya'daki ormanlık alanlardan sağlandığı bilinmektedir.
Sonraki yıllarda adı Türkiye Zirai Donatım Kurumu olan, Demir Tahta Fabrikası (DA-TA) Adapazarı'nda 1917 yılında kurulmuştur. Bu yıllarda, ağaç sandalye ve ev eşyası imalatı yaygındır.
1.Dünya Savaşı öncesinde, Adapazarı'nda yaşayan azınlıklar içinde Rumlar ipekböcekçiliğini geliştirmişler, 16 ham ipek atölyesi işletmişlerdir. Adapazarı Cumhuriyet Döneminde büyük gelişme göstermiş, şehirde 1935 yıllarında birçok ipek fabrikası kurulmuştur. Bu işletmeler varlıklarını suni ipek yaygınlaşıncaya kadar sürdürmüşlerdir. Bu arada bölgenin tarıma elverişli olması nedeniyle, Adapazarı'nda bir un fabrikası kurulmuş. Adapazarı-Hendek yolu üzerinde de, halkın "Ateş Değirmenleri" diye nitelendirdiği un değirmenleri varmış.
Tarıma elverişi olan Adapazarı topraklarının kiremit yapımına uygun olduğu 1900'lü yıllarda bilinmektedir. Bugün hemen her çatıda görmeye alıştığımız "Marsilya Tipi Kiremit” 1900'lü yıllarda Adapazarı'nda üretilmeye başlanmıştır. Marsilya tipi Kiremitten önce, Adapazarı'nda,"Alaturka" denilen, yarım ay biçiminde iç içe geçme kiremitler kullanılırdı. Tanin Gazetesi'nde 1909 yılında yayınlanan araştırmaya göre, makineleşmemiş 7 kiremit ocağının sadece ikisinde yerli işçiler çalışırken, beşinde Ermeni işçiler olduğu tespit edilmiş.
Adapazarı'nda sanayi gerçek atılımını 1940-1950'li yıllarda ve 1 Aralık 1954 tarihinde il olduktan sonra yapmıştır. Bu yıllarda büyük sanayi kamu kuruluşları ile gelmiştir. Türkiye Zirai Donatım Kurumu'nun çiftçilerimize tarım aletlerini yapan fabrikası 1943 yılında kurulmuştur. Askeri Ağır Bakım Fabrikası 1943, yılında Çorlu'dan Adapazarı'na nakledilmiş, TCDD Vagon Fabrikası 1951 yılında işletmeye açılmıştır. Adapazarı Şeker fabrikası ise 1953 yılında işletmeye açılmıştır. Bölgede sanayinin ve sanayi işletmeciliğinin oluşmasını sağlayan kamu kuruluşlarından sonra, Sakarya'da sanayi yatırımlarının hemen hemen tamamı özel sektör tarafından yapılmıştır. Sözü edilecek tek kamu yatırımı 1973 yılında işletmeye açılan, halkın Tank-Palet ismiyle tanıdığı 1010 Ordu Donatım Ana Tamir Fabrikası olmuştur.
1950'li yıllardan günümüze kadar Uniroyal Lastik Fabrikası (Daha sonra Good- Year olmuştur), Satüdaş, Paksan Kireç Sanayi, Alüminyum Alaşımları Anonim Şirketi, Lucas Elektrik Sanayi, Doğan Gıda, Freuhauf, Otoyol Sanayi AŞ. Gibi sanayi kuruluşları Adapazarı'nda faaliyetleriyle öne çıkmıştır. Günümüzde küçük imalat sanayi kent içinde ( şeker, yağ, sabun, bisküvi, gazoz, kolonya, el sanatları... vs.) binaların alt katlarına bunun yanısıra kent içinde faaliyet gösteren torna, tesviye, marangoz aletleri, ısı cihaz ve alet-makina sanayileri kent dışına çıkmıştır. Kent dışına çıkan bu kuruluşlar toplu haldedir. Örneğin Marangozlar sitesinde Marangozlar, Dörtyol sanayi çarşısında otomotiv sanayisine yönelik faaliyetler toplanmıştır. Kent içinde ise dağınık şekildedirler. Fabrikaların çoğu eski konumuna göre kent dışında iken nüfus artışı ve yerleşme neticesinde kent çekirdeğinin içerisinde kalmıştır.
Sakarya, 1987-1998 yılları arasında Türkiye'nin refah düzeyi artan illeri içinde yer almıştır. Kaldı ki bu gelişme istatistikleri Sakarya'da her yıl üretilen, Gayri Safi Milli Hasıla'yı tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Sakarya'da faaliyet gösteren ve büyük çaptaki firmalarımız Türkiye'nin en büyük 500 kuruluşu içinde yer almaktadır. İlimizde üretim yapan dev kuruluşların (Otoyol, Toprak Grubu, Pilsa, Yazakisa, Goodyear, Noksel) yönetim merkezleri Sakarya'da olmadığından, ürettikleri GSMH’lar İlin yıllık üretim değerleri içinde görülmemektedir.
Günümüzde sanayi yatırımlarını teşvik, düzenli şehirleşme ve istihdam sorunlarını çözümlemeye yönelik etkili bir kalkınma aracı olarak görülen Organize Sanayi Bölgesi kurulması çalışmaları 1976 yılından itibaren Sakarya'da devam eden Organize Sanayi Bölgesi 1993 yılında nihayet bulmuştur..
Sakarya’da son yıllarda özellikle otomotiv, tekstil ve gıda sektörlerinde büyük gelişmeler yaşanmıştır. Bu sektörlerde önümüzdeki yıllarda da hızlı bir büyüme beklemekteyiz. Otomotiv devi olan Toyota, Otoyol, Otokar ve Tırsan firmalarının önemli yatırımlarını İlimizde yapmaları, beraberinde İlimiz otomotiv yan sanayi üreticilerinin de hızla büyümelerini sağlayacaktır.
Gıda sektöründe özellikle Süt ürünleri ve Tavukçuluk alanında önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Ülker grubunun Pamukova ve Akyazı ilçelerinde, Şenpiliç A.Ş. Geyve ilçesinde, Köy-tür A.Ş. Kaynarca ilçesinde yapmış olduğu yatırımlar İlimizde mevcut diğer üreticiler için de bir ivme kazandırmıştır.
Tekstil sektöründe de son yıllarda İlimizde önemli yatırımlar gerçekleşmiştir. Bunun en önemli sebeplerinin başında Sakarya’nın Tekstilin önemli merkezleri olan İstanbul ve Bursa illerine olan yakınlığıdır.
Sakarya, otomotiv ve yan sanayi, tekstil, gıda, orman ürünleri, elektrik-elektronik, yapı-inşaat malzemeleri, süs bitkiciliği gibi alanlarda yatırıma uygun konumu ile Türkiye’nin önemli bir yatırım merkezidir.
Sakarya’nın çeşitli bölgelerinde değişik sektörlerde üretim yapan yaklaşık 700 KOBİ‘de 20.000 civarında kişi istihdam edilmektedir.
Osmanlıların, bölgeyi ilk fethinde Sakarya`daki ormanlardan sağlanan ağaçları gemi yapımında kullanmaları, orman ürünleri ticaretini geliştirmiştir. Anadolu demir yolu hattı ve İstanbul-Adapazarı demiryolu hattı yapılırken, Sakarya ormanlarından sağlanan ağaç traversler kullanılmıştır. Mobilyacılıkta kullanılan ceviz kerestesi ve yakacak ihtiyacı da Adapazarı dolaylarından temin edilmiştir.
Orman ürünleri pazarlamasıyla, bölgede oldukça önemli sermaye birikimi sağlanmıştır. Adapazarı`nda çeşitli kuruluşlar ve ülkemizin ilk milli özel bankası bu dönemde kurulmuştur. Türkiye`de kurulan ilk milli özel banka olan Adapazarı İslam Ticaret Bankası 9 Mart 1913 tarihinde Adapazarı`nda hayata geçirilmiştir.
Birinci Dünya Savaşı`ndan önce Rum azınlık, Adapazarı`nda ipek böcekçiliği endüstrisini geliştirmiştir. Bu dönemde Adapazarı`nda 16 ham ipek atölyesinin faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Cumhuriyet döneminde ise Adapazarı`nda büyük gelişme yaşanmış ve 1935 yıllarında birçok ipek fabrikası kurulmuştur. Suni ipek kullanımı yaygınlaşana kadar da, ipekçilik varlığını sürdürmüştür.
Türkiye`nin en kalabalık nüfusunu barındıran, İstanbul her zaman Sakarya ticaretini etkileyen en önemli Pazar olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren, meyve, sebze, süt ürünleri ve diğer ticari mallar İstanbul pazarına sunulmaktadır.
Bilecik, Bolu, Zonguldak illerinin ticaret erbabı alışveriş için yıllarca Adapazarı`nı tercih etmişlerdir. İstanbul, Bursa, Kocaeli, Eskişehir gibi önemli üretim potansiyeline sahip illerle, Bolu, Bilecik, Zonguldak illeri pazarının ulaşım odağında yer alan Sakarya, Ticaretini her zaman canlı tutmuştur.
İlin bereketli tarım arazilerini su taşkınlarıyla sürekli tahrip eden Sakarya nehri, 1949 yılında Porsuk, 1956 yılında da Sarıyer Barajı yapıldıktan sonra, düzene girmiş ve kaliteli sulama işlevi görmeye başlayarak, tarım ürünü miktarını arttırmıştır. Bu yıllarda tarımda görülen makineleşme, gübreleme, ilaçlama teknolojisi de ürün artışı ve çeşitliliği getirmiştir.
Bu yıllarda ticaret kesiminde önemli bir sermaye ve bilgi birikimi oluşmuş, 1950`lerin ikinci yarısında bu birikimin bir bölümü sanayi yatırımlarına dönüşmüştür. Ticaretin en önemli ağırlığını taşıyan tarım ürünleri, sanayide işlenmeye başlanmış, il ticaretindeki önemini arttırmıştır. Nişasta, bitkisel yağ ve sabun üretim tesisleri yanında, şeker pancarının bölgede büyük üretim potansiyeli oluşturması, sanayi ürünlerinin ticaretteki hacmini büyük boyutlara ulaştırmıştır.
Bu gün Sakarya`nın ticaret potansiyeli çok gelişmiştir. 
