Halılar ve Kilimler
Çok eski bir geçmişi olan Türk halı sanatının ilk örneği M.Ö.V. ve IV. yüzyıllara ait İskit mezarlarında bulunan Pazarik halısıdır. Doğu Türkistan'ın eski şehirlerinde araştırma yapan Sir Aurel Stein ve Le Coq'un Turfan kazılarında buldukları halı parçaları, düğümlü halı tekniğinin uzun geçmişinden kalan belgelerdir.
Selçuklular, Batı Asya ve İran'a yaydıkları halı sanatını 1071 Malazgirt savaşından son ra, Anadolu'ya da götürmüşlerdir. Konya'da Mevlâna ve İstanbul'da Türk-İslâm Eserleri Müzeleri'ndeki paha biçilmez koleksiyonlar, Anadolu Selçuklu halı tekniğinin üstün ve en güzel örnekleridir.
Selçuklu halılarında geometrik motifler hâkimdir. Sekiz köşeli yıldızlar, çengelli kartuşlar, gayet stilize bitki ve hayvan şekilleri görülür. İri kûfi'ye benziyen yazı frizleri ile sanatsal etki, Selçuklu halılarının özel karakteridir.
Eski Kahire (Fustat) de XIII.,XIV., XV. yüzyıllara ait Anadolu halılarından küçük parçalar bulunmuştur. Lamm tarafından İsveç'e götürülen bu halılardan ancak bir kısmı hakkında yayın yapılmıştır. Bunların yedi tanesi Selçuklu halı grubundandır; diğerleri de hayvan figürlü, Holbein tipi denilen örneklerdir.
XV. yüzyıldan itibaren halı sanatının kuvvetli üslûp ve karakterlerle gruplaşması, Beylikler devrindeki bölgesel sanat faaliyet ve rekabetlerinin sonucudur. XV. yüzyılın başında hayvan figürlü halılar, yerini kûfi'ye benzer dar bordürlü, ortası geometrik desenli Holbein tipi halılara bırakır.
Osmanlı devletinin Anadolu'ya hâkimiyeti ile başlayan yeni çalışmalarla XV.-XVIII. yüzyıllar arasında üstün kaliteli halılar dokunmuştur. Bu olumlu gelişmenin nedenini Osmanlı sarayının ve esnaf loncalarının sıkı kontrollerinde aramalıdır.
Klasik Osmanlı üslûbunu takibeden Konya, Bergama, Ladik, Kula, Basra, Gördez, Karaman, Polonez gibi bölgesel teknik, motif, renk ve kompozisyon özellikleri ile seccade tipleri, Anadolu halıcılığının en güzel örnekleridir.
Saray halı geleneği 1891'de kurulan Hereke halı atölyelerinde devam ettirilmiştir. Kilim, halıcılıktan çok daha önce gelişmiş bir dokumacılık dalıdır. Hafifliği, katlama kolaylığı, onu çadırlı medeniyetin vazgeçilmez bir eşyası haline getirmiştir. Anadolu'da hâlâ hemen her evde kilim tezgâhları vardır.
Kilimler ya dokundukları bölgelere göre Siirt, Antep, Kırşehir, Karaman, Sivas diye anılır, ya da motif ve renklerine göre Türk, kürt, yörük, türkmen, afşar, Yağcı Bedir diye adlandırılırlar. Cicimler ve sililer dokuma ayrıntıları olan kilim çeşitleridir. En canlı renklerden, en pastel renklere kadar her çeşit nüansların kullanıldığı bütün bölge kilimlerinde başlıca özellik, renklerin hiç bir zaman çiğ ve ahenksiz olmamasıdır. Bu yüzdendir ki, kilim, günümüz evlerinde de bir iç dekorasyon unsuru olarak halı kadar aranmaktadır.
Son düzenleyen Safi; 12 Mart 2018 21:31