Ali Şîr Nevaî
Doğumu: 1441, Herat
Ölümü: 1501, Herat)
Türk şairi.
Timur soyundan Uygur kabilesine bağlı Kiçkine Bahşî adlı bir beyin oğludur. Babasından kalan büyük bir servete sahip olduğundan, Divan beyliğine, naipliğe kadar yükselmesine karşın, devlet görevlerinden ötürü maaş almadı. Yetiştiği çevre, kendisine çağının prensleriyle yakın arkadaşlıklar kurması olanağını sağladı. Süt kardeşi Horasan Sultanı Hüseyin Baykara'nın mühürdarlığını yaptı, genç yaştan itibaren serüven dolu bir yaşamı oldu, pek çok savaşa girdi. Romantik bir aşk adamı kişiliği ile, politikacı, devlet adamı, düşünür kişiliklerini birlikte sürdürdü. Servetinin yarattığı olanakları, hem toplumsal kurumlar açma, hem sanatçılara yardımcı olma yolunda kullandı. Arapça ve Farsça bilgisi, bu dillerin edebiyat yapıtlarının inceliklerine inecek kadar derindi. Kültür açısından bilinçli bir ulusçu olarak ulaştığı yeri, tek bir Türk dilinin egemenliği adına yaptığı çalışmalarla sağlamıştır.
Yapıtları:
On bin beyitlik Türkçe divanı "Hazain-ül Maani", çocukluktan ihtiyarlığa kadar bütün yaşayış felsefesini içerir, yaşamın şiirini tema olarak işler. Beş mesneviden oluşan "Hamse", "Hayret-ül Ebrar" adlı tasavvufi hikâyeleri ve aruz ölçüsü üzerine "Mizan-ül Evzan" adlı bir incelemesi vardır. Farsça ve Türkçe üzerine karşılaştırmalı bir inceleme olan "Muhakemet ül-Lûgateyn"i iki kez basıldı.
Bütün yapıtları Agâh Sırrı Levent tarafından basıma hazırlandı.
- I)"Sanatı ve Kişiliği" (1965),
- II)Divanlar" (1966),
- III)"Hamse" (1967),
- IV)"Öteki 17 eseri" (1968).
Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs
