VATANDAŞLIK HAKLARI

Vatandaşlık hakları anayasamızda “Temel Haklar ve Ödevler” kısmında düzenlenmiştir. Bu başlık altında ilk olarak , “Kişinin Hakları ve Ödevleri” bölümünde, bireyin doğuştan sahip olduğu, dokunulmaz ve vazgeçilmez hakları sıralanmaktadır. Bu haklar, bireyi topluma ve devlete karşı koruyan haklardır. Bunlardan farklı olarak bireyin toplumdan ve devletten bazı şeyler ve belli tutumlar istemesini mümkün kılan haklar vardır. Bu yüzden bunlara “isteme hakları” denir. İşte bu haklar anayasamızda “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” adı altında düzenlenmiştir. Birde bireyin siyasal yaşama katılımını sağlamaya yönelik haklar vardır. Bunlara “siyasal haklar” denir. Anayasamızda “Siyasal Haklar ve Ödevler” bölümünde, bu haklardan söz edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti, Anayasamıza göre, bir “sosyal devlettir. Sosyal devlet, genellikle, vatandaşların refah durumlarıyla ilgili olan, onlara asgari bir yaşam düzeyi sağlamakla görevli devlet olarak tanımlanır. Kuşkusuz, bir devletin sosyal devlet olma derecesi, anayasadaki “sosyal ve ekonomik hakları” gerçekleştirme gücüne bağlıdır. Fakat vatandaşların refah durumlarıyla ilgilenen ve bunları anayasada güvence altına alan bir devlet, salt bu niteliğinden dolayı, sosyal devlet olma özelliğini kazanamaz. “Demokratik devlet” ile sosyal devlet birbirine sıkı sıkıya bağlı olgulardır. Demokratik devlet, güçsüzlerin güçlerini, devlet yapısı ve siyasal kararlar üzerinde hissettirmeleriyle gerçek anlamda kurulabilir. Bunun için devlet sistemi içinde çalışanların yeri ve ağırlığının olması ve anayasal güvenceye kavuşturulması gerekir. Ancak bu şekilde, sosyal devlet, vatandaşlarına ”lütuf” dağıtan bir “sadaka devlet” olmaktan çıkar. Bu amaçla çalışma yaşamına ilişkin hükümler de sosyal ve ekonomik haklar içinde yer almaktadır. Siyasal hakların, demokratik bir devlet anlayışı ve uygulaması için vazgeçilmez olduğunu zaten biliyoruz. Şimdi, sosyal ve ekonomik haklar ile siyasal hakları anayasamızda düzenlenen biçimiyle daha ayrıntılı olarak görebiliriz.

SOSYAL HAKLAR NELERDİR?

Toplum yaşamında herkese insanlık onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi,sağlamayı amaçlayan haklardır Sosyal haklardan başlıcaları;

• Ailenin korunması,
• Eğitim ve öğrenim hakkı,
• Sağlık, çevre ve konut hakkı,
• Soysal güvenlik hakkı
• Sanat ve sanatçının korunma hakkı
• Gençliğin korunması ve sporun desteklenmesi,
• Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması gibi haklardır.

EKONOMİK HAKLAR NELERDİR?

Devlet güçsüzleri, güçlüler karşısında korumak gerçek eşitliği ve toplumsal dengeyi sağlamak amacıyla vatandaşlara ekonomik haklar tanımıştır.

• Çalışma hakkı,
• Sendika kurma hakkı
• Toplu iş sözleşmesi ,grev ve lokavt hakkı
• Adil ücret ve dinlenme hakkı
• Mülkiyet hakkı
• Tüketici hakları gibi haklar başlıca ekonomik haklardır.

SİYASAL HAKLAR NELERDİR?

• Vatandaşların ülke yönetimine katılmasını sağlayan haklara siyasal haklar denir.
• Seçme ve seçilme hakkı,
• Vatandaş olma hakkı,
• Kamu hizmetine girme hakkı,
• Dilekçe hakkı başlıca siyasal haklardır.