YAPAY UYDULAR
Dünya ya da bir başka gökcismi çevresindeki bir yörüngeye oturtulan insan yapısı uydular.
Uydu yapımı konusundaki ilk öneri 1920'lerde ortaya atılmış, ancak yeterince büyük roketlerin gerçekleştirilmesine dek yapımları mümkün olmamıştır. İlk yapay uydu SSCB tarafından Ekim 1957'de fırlatıldı (Sputnik 1).
Bunu kısa zamanda SSCB, ABD, İngiltere, Fransa, Kanada, Batı Almanya, İtalya, Japonya ve Çin'in fırlattıkları yapay uydular izledi. Atmosferin müdahalesini ortadan kaldırdıkları için yapay uydularla astronomik gözlemler (özellikle X ışınlarıyla yapılan gözlemler) daha kolay gerçekleştirilebilir.
Işınımla ya da yeryüzünü çevreleyen elektromanyetik ve gravitasyonel alanlarla ilgili incelemelerin yanı sıra üst atmosfer de yapay uydular aracılığıyla daha duyarlı biçimde incelenebilir. Ağırlıksızlık koşullarında ve ışınımın daha yoğun olduğu uzayda hayvanların ve bitkilerin fonksiyonlarıyla ilgili araştırmalarda da bu uydulardan yararlanılmıştır.
Yapay uydular, keşif, araştırma, meteorolojik gözlemler yapma, gemi ve uçaklara yol gösterme amacıyla da kullanılırlar. Bunun yanı sıra televizyon ve radyo sinyallerinin iletimine de yararlar. İnsanlı uydular, özellikle Soyuz (SSCB) ve Merküri (ABD) serisi uydular, uzay istasyonu olayını gerçekleştirerek daha derin araştırmalara olanak sağlamış, kenetlenme tekniğini de uygulamaya koymuşlardır. Bu konuda SSCB'nin Salyut ve ABD'nin Skylab projeleri özellikle önem taşır.
Yapay uyduların Dünya'nın çekim alanını yenmeyip (dolayısıyla uzay boşluğuna kaçmayıp) belli bir yörüngede kalmaları için gereken fırlatılma hızları, fırlatma zamanına ve fırlatma yerinin enlem derecesine bağlı olarak konik bir yüzey üzerinde yatan eliptik bir yürünge belirler. Bunun dışında bir yörünge seçimi, muazzam ek enerji harcamayı gerektirir.
Yapay uydularda esas olarak bir güç kaynağı (güneş pilleri, nükleer aygıtlar vb.), gözlem ve ölçümler yapan aletler, kayıtları Dünya'ya ileten sistemler ve yörüngesinde meydana gelen sapmaları saptayıp düzeltecek aygıtlarla roketler bulunur. Uzaktan (yani Dünya'dan) komuta sorunlarının azaltılması amacıyla bütün bu kontrol ve hesap işlemlerini yapan bilgisayarlar da yapay uyduların önemli bir parçasıdır.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
