Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Çiçek
Tohumlu bitkilerin eşeysel üreme organına verilen ad. Yapı olarak çiçek; yaprakları eşeysel üremeyi sağlamak amacıyla değşinime (metamorfoz) uğramış bir sürgündür. Bu sürgünün ekseni genellikle şişerek çiçek tablasını meydana getirir. Çiçeğin çeşitli parçaları bu tablaya sarmal ya da çevrel olarak dizilir. Erselik bir çiçek genel olarak üç kısım oluşur: 1) çiçek örtüsü (Perigon=Perianth), 2) erkekorganlar (Androceum), 3) dişiorganlar (Gineceum). Bununla beraber her bitkinin çiçeğinde bu kısımlar tam olarak bulunmayabilir. Kimi bitkilerde çiçek örtüsü yoktur. Bu örtü ya hiç oluşmamış ya da zamanla körelmiştir. Örneğin kavak ve söğüt çiçekleri böyledir. Çiçek örtüsünü meydana getiren yapraklar iki çeşittir: Çanakyapraklar en dışta bulunur. Görevi, çiçek tomurcuk devresindeyken onu korumaktır. Genellikle yeşil renklidirler. Taçyapraklar ikinci halkayı oluştururlar. Görevleri böcek ve benzeri canlıları çekerek tozlaşmayı ve döllenmeyi kolaylaştırmaktır. Bu nedenle de çoğu zaman renkli olurlar. Kimi çiçeklerin taç ve çanakyaprakları ise aynı görünümdedir. Kimi çiçeklerde çevre yaprakları ayrı ayrı, kimilerinde az çok birleşmiş hâlde olur. Çiçeğin ikinci kısmını oluşturan erkekorganlar etaminlerden (Stamen) meydana gelmiştir. Bir etaminin sap (filament) ve çiçektozu torbası (anther) olmak üzere iki kısmı bulunur. Çiçektozu torbalarında çiçektozları (polen) oluşur. Çiçektozları küçük, çoğunlukla yuvarlak, yapıları taşıyıcısına (rüzgâr, böcek, kuş vb.) göre değişen taneciklerdir. Aslınde eşeysel üremeye hizmet ettikleri hâlde, günümüzde polenlerden çok çeşitli amaçlarla (tıpta vb.) yararlanılır. Çiçektozları dişiorgana ulaştıklarında çimlenir, erkek gametlerin yumurta hücresine ulaşmasını sağlarlar. Üçüncü çiçek kısmı olan dişiorganlar en ortadadır. Dişiorganlar bir ya da daha çok sayıda tohum yaprağından (karpel) oluşurlar. Tohum yaprakları, tohum tomurcuklarını taşır. Kapalıtohumluların çiçeklerinde karpeller birleşerek "ovaryum" adını alan bir koruyucu meydana getirirler. Ovaryumun ucunda, polenleri tutmaya yarayan kısma "stigma", ovaryum ile stigma arasında kalan dar, uzun bölgeye "stilus" adı verilir. Ovaryum, stilus ve stigmadan oluşan organa "pistil" denir. Ovaryum, içinde tohum tomurcuklarını taşır. Tohum tomurcuklarının içinde embriyo keseleri bulunur. Embriyo kesesindeki yumurta hücresinin erkek gamet tarafından döllenmesi sonucunda da tohum (embriyo) teşekkül eder. Çiçekler, çeşitli kısımlarının diziliş ve yapılarına göre çok çeşitli biçim ve isimler alırlar.