Avustralya
(Fr.: Australie, İng.: Australia)
Okyanusya'da devlet.

Güney yarıkürede, özellikle Pasifik Okyanusu'na dağılmış, pek çoğu küçük ada gruplarından oluşan, karasal yüzölçümüyle küçük, fakat üzerine dağıldığı deniz alanıyla son derece geniş bir kıta olan "Okyanusya"nın en büyük iki adası üzerinde kuruludur. 1901'den beri, bir yandan İngiliz Uluslar Topluluğu'nun üyesi, öte yandan da kendi siyasal kuruluşuyla "federal" bir devlet olan Avustralya, aynı adı taşıyan büyük adayla (7.686.700 km2), Tasmanya Adası (67.900 km2 ) üzerinde bulunur. Kuzeyde Timor Denizi ile Endonezya'dan, Arafura Denizi ile de Yeni Gine'den ayrılır. Batı ve güney kıyıları Hint Okyanusu ile çevrilir. Güneydoğuda Bass Boğazı ile Tasmanya'dan ayrılır. Bütün doğu kıyıları Pasifik'e ve bu okyanusun kenar denizleri olan Tasman ve Mercan denizlerine açılır.

Federal başkent Canberra'nın yüzölçümü 2.432 km2, nüfusu 285.800'dür (1986). Ülkede Güney Avustralya (yüzölçümü 984.730 km2, nüfusu 1.378.900, başkenti Adelaide), Batı Avustralya (yüzölçümü 2.525.567 km2, nüfusu 1.915.000, başkenti Perth), Yeni Güney Gal (yüzölçümü 801.500 km2, nüfusu 5.360.000, başkenti Sydney), Queensland (yüzölçümü 1.727.600 km2, nüfusu 2.472.000, başkenti Brisbane), Victoria (yüzölçümü 227.620 km2, nüfusu 3.908.000, başkenti Melbourne) ve Tasmanya (yüzölçümü 67.800 km2, nüfusu 433.000, başkenti Hobart) adlı 6 özerk eyalet bulunur. Ayrıca yönetimi federal başkente bağlı "Kuzey Toprakları" (Melville Adası ile birlikte yüzölçümü 1.346.176 km2, nüfusu 112.000) adlı bir bölge bulunur.

Avustralya'nın kitlesel bir biçimi vardır. Kuzeyde Karpentarya Körfezi, York Yarımadası ve Arnhem arazisi, güneyde Büyük Avustralya Körfezi, kıtanın başlıca girinti ve çıkıntılarını oluşturur. Doğuda Pasifik kıyıları boyunca Avustralya Alpleri, Bass Boğazı'ndan York Yarımadası'na kadar kesintisiz uzanır. Batı yarısında geniş bir plato bulunur. Doğu ve batı arasında kalan orta bölge, Karpentarya Körfezi'nden Adelaide çevresinde Büyük Körfez'e kadar uzanan ovalar ve havzalardan oluşur. Avustralya Alpleri'nden inen başlıca akarsular Murray ve Darling'in aşağı çığırları da bu bölgededir. Büyük bölümüyle bir "küvet" meydana getiren orta bölge, özellikle yeraltı sularıyla hidrografya bakımından ülkenin en zengin kesimidir. Oğlak Dönencesi, adayı hemen hemen ortasından keser. Bu nedenle adada farklı iklim tipleri ve bölgeleri görülür. Kuzeyde, bol yağışlı tropikal ilkim, güneybatı ve güneyde kışları yağışlı Akdeniz iklimi, güneydoğu ve Tasmanya'da orta kuşak iklimi ve ülkenin yer yer çöllerle örtülü hemen bütün batı yarısında kurak tropikal iklim görülür.

Bazıları melezleşmiş olan Avustralya yerlilerinin sayısı bugün 125.000 kadardır. Yerliler bu büyük adada, tarihi kesinlikle bilinmeyecek kadar eski dönemlerden beri yaşar. Fakat Avrupa kökenli nüfusun adaya gelip yerleşmesi ve Avustralya'nın kuruluşu çok yakın zamanlarda olmuştur. 1605'te Karpentarya Körfezi'nde karaya çıkan Hollandalı gemici Williem Jans adaya çıkan ilk Avrupalı oldu. 1606'da İspanyol Luis Vaez de Torres, 1642-43'te yine Hollandalı Tasman kendi adlarını taşıyan boğaz ve adayı keşfettiler. 18. yüzyılın ikinci yarısında James Cook'un keşiflerinden sonra yerleşmeler başladı. Britanya Adaları'ndan, önce hükümlüler, sonra da özgür göçmenler geldi. Bu göçler adada altının bulunmasıyla arttı. Fakat Avustralya yakın yıllara kadar yine de çok az nüfuslu bir ülke olarak kaldı. Bu niteliğini hâlen korumaktadır. Sadece 16.188.300 olan bugünkü nüfusun çoğunluğunu Anglosakson kökenliler oluşturur. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında artan göçleri daha çok İtalyan ve Yunanlı göçmenler gerçekleştirdi. Anglosakson kökenlilerin dışındakilerin nüfusu 1 milyondan fazladır. Bu nüfusa az sayıda Türk de dahildir.

Tarım, hayvancılık ve yeraltı kaynakları bakımından geniş bir potansiyeli olan Avustralya ekonomisi, nüfus artışına koşut olarak gelişmektedir. Japonya ve Batı'nın büyük sanayi ülkeleri düzeyinde olmamakla birlikte Avustralya gelişmiş bir sanayi ülkesidir. Yine de ekonomide tarım ve hayvancılığın büyük ağırlığı vardır. Dünyanın en çok koyun beslenen ülkesi Avustralya'dır. Daha çok ortadaki ovalarda, sayıları 10.000'e yaklaşan artezyen kuyularından sağlanan suyla sulanan otlaklarda beslenen bu koyunlar yünü değerli "merinos" türündendir. Koyun sayısı yağış koşullarına bağlı olarak yıldan yıla oynar. Avustralya dünya yün üretiminin dörtte birini gerçekleştirir. Büyükbaş hayvan besleme olanakları ve sayısı daha kısıtlıdır. Tarım, iklim bölgelerine bağlı olarak son derece çeşitlilik gösterir. Baş ürün buğdaydır. Nüfusunun az olması nedeniyle dünyanın başlıca buğday satıcıları arasında yer alır. Yetiştirilen diğer tarım ürünlerinin başlıcaları şekerkamışı, pirinç, üzüm, çok çeşitli meyve ve sebzelerdir. Orman bakımından zengin değildir. Ancak okaliptüs ağacının vatanı ve dünyanın başlıca okaliptüs üreticisidir.

Kurşun, çinko, demir, bakır, tungsten, uranyum, kömür, petrol, doğal gaz, gümüş ve altın üretilir. Yıllık demir ve çelik üretimi 14'er milyon tondur. Çeşitli imalat sanayileri özellikle büyük kentlerin çevrelerinde toplanmıştır. Uçak, gemi, tarım araçları, makineler, batılı işletmelerle ortak otomobil ve kimya ürünleri üretilir. Kara ulaşım ağı Yeni Güney Gal ve Victoria dışında yoğun değildir.