Bursa

Bursa

Büyük bölümü Marmara Bölgesi'nde yer alan Bursa ili toprakları, kuzeyde Marmara Denizi kıyısından güneyde Ege Bölgesi'nin kuzey kesimine kadar uzanır. Eskiçağdan beri birçok uygarlığın yaşadığı Bursa ilinin tarihsel bakımdan belki de en önemli özelliği, iki eski Türk devletinin başkentlerinin bu ilde olmasıdır. Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti İznik'ti. Osmanlı Devleti'nin de kuruluş aşaması bu topraklar üzerinde gerçekleşmiş ve bir süre Bursa, bir süre de İznik başkent olmuştu. İlk Osmanlı parası da burada basılmıştır. Bu tarihsel kentin Bursa adının kaynağına ilişkin çeşitli söylentiler vardır. Bunlardan gerçeğe en yakın olanı, Bitinya Kralı I. Prusias'ın yöreyi ele geçirdikten sonra buradaki kente adını vermesine dayanır.

Bursa İline ilişkin bilgiler
Yüzölçümü: 11.043 km2
Nüfus: 1.324.015 (1985)
İl trafik no: 16
İlçeler: Bursa (merkez), Büyükorhan, Gemlik, Harmancık, inegöl, İznik, Karacabey, Keleş, Mudanya, Mustafakemalpaşa, Orhaneli, Orhangazi, Yenişehir.
İlgi çekici yerler

Uludağ Milli Parkı

Çekirge, Armutlu, Oylat, Gemlik kaplıcaları

Armutlu, Kumla, Kurşunlu plajları

Prusa kenti surları

Nikaia (iznik), Miletopolis (Karacabey), Mirlea (Mudanya), Kirmastı (Mustafakemalpaşa), Atranos (Orhaneli), Neopolis (Yenişehir) eskiçağ kentleri

Ayasofya, Koimesis, Hagios kiliseleri; Nikaia Nekropolü, Sarayı ve Hipogeumu

Orhan Camisi ve Külliyesi, Yıldırım, Yeşil, Hüdavendigâr, Muradiye, Koca Sinan Paşa, İshak Paşa külliyeleri

Bursa ve Karacabey ulucamileri

Yıldırım Bedesteni, Bursa Arkeoloji, Bursa Türk-İslam Eserleri, Bursa Atatürk, Mudanya Mütareke, İznik müzeleri

Doğal Yapı
Bursa ilinin yaklaşık üçte birini dağlık alanlar, yarısına yakınını da yaylalar kapsar. Yaylalar daha çok ilin iç, doğu ve güney kesimlerindedir. İlin kuzeyini engebelendiren Samanlı Dağları, aynı zamanda İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illeriyle doğal sınır oluşturur. Daha güneyde İznik Gölü'nün güneyinden Marmara Denizi kıyıları boyunca orta yükseklikte Mudanya Dağları uzanır. Bunlardan başlıcaları Gemiç Dağı, Kurban Dağı ve Karadağ' dır. İlin orta kesiminde, 2.543 metreye ulaşan Uludağ yalnızca Bursa'nın ve Marmara Bölgesi'nin değil, Türkiye'nin kuzeybatısında yer alan dağların en yükseğidir. Uludağ, güneydoğuya doğru Domaniç Dağları uzantısını oluşturur.
Bursa ilindeki alçak düzlüklerin başlıcaları Orhangazi, Yenişehir, İnegöl, Bursa, Mustafakemalpaşa ve Karacabey ovalarıdır. Bursa ili topraklarını Mustafakemalpaşa (Kirmastı) Çayı, Göksu Çayı, Garsak (Karsak) Suyu, Nilüfer Çayı sular.
İldeki başlıca göller ise İznik ve Ulubat'tır. Suları tatlı olan bu göllerde tatlısu balıkları ve kerevit yaşar. Ulubat Gölü'nde bazı küçük adalar vardır. Ayrıca sulama, taşkın önleme ve içme suyu sağlama amaçlarıyla yapılan Gölbaşı, Doğancı, Demirtaş ve Hasanağa barajları arkasında küçük yapay göller oluşmuştur.
Bursa ilinin Marmara Denizi kıyısı oldukça düzdür. Bir çöküntü alanı olan Gemlik Körf-zi'nin kuzeyinde Armutlu Yarımadası yer alır. Yarımadanın batısındaki Bozburun ile Susurluk Çayı ağzının açığında yer alan ve yarı açık cezaevi olarak kullanılan İmralı Adası yönetim bakımından Bursa iline bağlıdır.
Bursa ili doğal bitki örtüsü ve iklim yönünden farklılıklar gösterir. İlin kıyı kesiminde Akdeniz'e özgü makiler, zeytinlikler ve bağlar görülür. Kıyı ve orta kesimdeki dağların özellikle kuzeye bakan yamaçlarında meşe, kestane ve gürgen ormanları vardır. Uludağ'ın yüksek kesimlerinde karaçam ve Uludağ köknarlarından oluşan ormanlar vardır. İlin iç ve güney kesimindeki dağlarda kayın, karaçam ve sarıçam ormanlarına rastlanır. Bursa ilindeki bu ormanlarda aşırı avlanma nedeniyle soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bazı yabanıl hayvanlar için koruma ve üretme alanları kurulmuştur. Bunlar Uludağ ve İnegöl Boğazova'daki geyik, Mustafakemalpaşa Paşalar'daki karaca, Karacabey Ovakorusu'ndaki sülün üretme ve koruma alanlarıdır.
Bursa ilinin Marmara Denizi kıyısında iklim daha yumuşakken, Ege Bölgesi'nin İçbatı Anadolu bölümünde kalan Uludağ'ın güneyindeki iç kesimlerde kışlar soğuk ve karlı geçer. Kuytu ve çukur kesimlere daha az yağış düşerken, yüksek kesimlerde yağış oldukça çoktur.

Tarih
Yapılan çeşitli kazı ve araştırmalarla Bursa ili topraklarında ilk yerleşmelerin İÖ 4000'lere uzandığı belirlenmiştir. İÖ 13. yüzyılda Balkanlar'dan gelen Frigler'in yerleştiği bu yöreye ilişkin kesin bilgiler İÖ 700 yıllarında Bitinler ile başlar. Bitinya adı verilen bölge İÖ 6. yüzyılda Lidyalılar'ın eline geçmiş ama aynı yüzyılın ortalarında bu topraklara Lidyalılar'ı yenen Persler egemen olmuştur. Pers egemenliğinin son dönemlerinde kurulan Bitinya Krallığı, bu toprakları Roma İmparatorluğu ele geçirinceye kadar varlığını sürdürdü. Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi ile Bitinya, Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu' nun bir eyaleti oldu. Bursa kenti ise tekfurluk olarak bu eyalet içinde yer aldı.
Bursa yöresine 1075'te ulaşan Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından ele geçirilen İznik kenti, kuruluş döneminde Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti oldu. 4. ve 8. yüzyıllarda Hıristiyanlık ile ilgili bazı dinsel sorunların çözülmesi için toplantıların yapıldığı İznik hem Roma, hem de Bizans döneminde Hıristiyan dünyasının önemli merkezlerin-dendi.
11. yüzyıl boyunca Bursa dışında, yöredeki kentler sık sık Selçuklular ile Bizanslılar arasında el değiştirdi. Bursa kenti ise ancak 1326'da Osmanlılar tarafından alınarak başkent yapıldı. 1330'da İznik alınınca Osmanlılar yönetim merkezini buraya taşıdılar. 1335'ten sonra Bursa yeniden 1365'e kadar başkent oldu.
Bursa yöresi Kurtuluş Savaşı sırasında Yunanlıların Anadolu'da ilerleyişini kolaylaştıran Anzavur Ayaklanması'ndan olumsuz biçimde etkilendi. İngilizler 24 Haziran 1920'de Mudanya'ya, 25 Haziran 1920'de de Gemlik'e asker çıkardılar. 1 Temmuz 1920'de Karacabey ve Mustafakemalpaşa'yı alan Yunanlılar, 8 Temmuz 1920'de Bursa'yı işgal etti. İşgal haberi ulaşınca Türkiye Büyük Millet Meclisi kürsüsüne 10 Temmuz 1920'de yas simgesi olarak siyah bir şal örtüldü ve 10 Eylül 1922'de Bursa'nın kurtuluşuna kadar orada kaldı.

Ekonomi
Türkiye'nin önemli sanayi merkezlerinden biri olan Bursa'da otomobil, yedek parça; yünlü, pamuklu, ipekli ve yapay ipek dokuma; yem, yapay gübre; bitkisel yağ, konserve fabrikaları bulunur. Ayrıca orman ürünlerini değerlendiren fabrikalar da vardır. İldeki küçük sanayi etkinlikleri de çok canlıdır. Özellikle havluculuk çok gelişmiştir ve ilin en çok tanınan sanayi ürünlerinin başında Bursa havluları gelir. İlde üretilen çeşitli ürünleri depolayıp korumak ve pazarlamak için ayrıca çok sayıda kuruluş vardır. Gemlik ve Mudanya ilin başlıca limanlarıdır.
Eskiden beri önemli bir bitkisel üretim alanı olan Bursa ilinde elde edilen ürünler büyük kentlere ve yurtdışına satılır. İldeki tarım-sanayi ilişkisi son derece gelişkin bir düzeydedir. Yünlü, ipekli gibi dokuma, yağ, salça gibi gıda sanayilerinin çeşitli kolları ildeki tarımsal üretime dayanır. İlin verimli topraklarında hemen her tür ürün yetiştirilmektedir. Yaş sebze ve meyveciliğin yanı sıra başta buğday olmak üzere tahıllar, şekerpancarı, tütün, ayçiçeği, soğan ilin önde gelen tarım ürünleridir. Gemlik ve Mudanya'da yetiştirilen ve ünü ülke sınırlarını aşan sofralık zeytin ile Bursa'nın geleneksel ürünü şeftalinin yurtdışına satışı günden güne artmaktadır.
Yetiştirilen hayvan sayısı çok olmamasına karşın Bursa'da hayvansal ürün önemli bir gelir kaynağıdır. Bursa ilinde yetiştirilen başlıca küçükbaş hayvanlar merinos ve kıvırcık koyunudur. Sığır besiciliği de yaygın olarak yapılır. Bursa kentinde hayvansal ürünleri işleyen bir et kombinası vardır. Hayvancılığın gelişmesinde Karacabey Tarım İşletmesi'nin önemli katkıları olmuştur. Önce Karacabey Harası adıyla kurulan bu eski tarım işletmesinin at, sığır, koyun, tavuk yetiştirme ve tarım şubeleri vardır. Bursa hayvancılığının öteki dalları tavukçuluk, arıcılık ve ipekböcekçiliği-dir. Osmanlılar döneminde ipeği ile ün kazanan Bursa'da ipekböcekçiliği günümüzde ikincil bir uğraş olmuştur. Marmara Denizi ile Ulu-bat ve îznik göllerinde balıkçılık yapılır. Göllerde avlanan kerevitler yurtdışına satılır. Ama son yıllarda sanayi atıklarıyla Gemlik Körfezi ve göllerin sularında ortaya çıkan hızlı kirlenme balıkçılığı ve turizmi olumsuz yönde etkilemektedir.
Tarihsel zenginlikleri, kaplıcaları, doğal güzellikleri, güneşi ve denizi, kışlık tatil olanakları ile Bursa ülkemizin önemli turizm bölgelerinden biridir. Kış sporları ve kayak merkezi olan Uludağ'daki tesisler her türlü hizmeti verebilecek düzeye erişmiştir.
Bursa ili yeraltı kaynakları bakımından da oldukça zengindir. İl topraklarında krom, volfram, bor, mermer ve linyit içeren madenler işletilmektedir.

Toplum ve Kültür
Doğal yapısının tarıma elverişliliği ve coğrafya bakımından konumunun yerleşime uygunluğu Bursa ili topraklarını tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi yapmıştır. Çeşitli tarih dönemlerinde yöreye egemen olan halklar arkalarında önemli kültür kalıntıları bırakmışlardır. Bursa bugünkü görünümünü 12. yüzyıldan sonra Türklerle birlikte kazanmaya başlamıştır. 14. yüzyıldan sonra iyiden iyiye belirginleşen Türk uygarlığı kuşkusuz kendisinden önceki değişik uygarlıkların bir bileşimidir. Örneğin birçok Bizans söylencesi değişime uğrayarak Türk söylencesi durumuna gelmiştir.
Bursa Osmanlılar döneminde ülkenin en önemli dokuma merkeziydi. Kemha, atlas, kadife, tafta, bürümcük gibi çeşitli ipekli dokumanın yanı sıra havluculuk da il dokumacılığının önde gelen ürünlerindendir. İlin ün kazanan el sanatlarından biri de çiniciliktir. İznik'te Bizans'ın son dönemlerinde başlayan çinicilik 17. yüzyıl sonuna kadar önemini korumuştur. İznik çinilerinde egemen renk maviye çalan yeşildir. Osmanlı döneminde birçok mimari yapıtı süsleyen bu çiniler hâlâ yapıldıkları günün parlaklığını korumaktadır.
Bursa ilinin yaşamında yöreye yerleştirilen Balkan göçmenlerinin önemli bir yeri vardır. Günümüzde ün kazanan Bursa bıçakçılığını göçmen ustalar geliştirerek bugünkü düzeye getirmiştir.
Bursa ilinin çeşitli yerleşim merkezlerinde Osmanlılar döneminden kalma birçok eski yapı vardır. Ayrıca Türk evlerinin en eski ve özgün örnekleri de Bursa ilindedir. 17. yüzyılın başlarında Bursa ve Mudanya'da yapılan evlerin üst ve alt katları aynı plandadır. Çıkma bulunmayan bu evlerin alt katlarının dış yüzeyleri tümüyle kapalıdır.

İl Merkezi: Bursa
Uludağ'ın kuzey eteklerinde kurulmuş olan kent kendi adıyla anılan ovaya doğru gelişmiştir. Ulaşım kolaylığına sahip verimli bir ova kenarında kurulmuş olan Bursa her zaman kalabalık bir kent olmuştur. 17. yüzyılda nüfusu 100 bine ulaşan kent bugün ülkemizin beşinci büyük kentidir. Son yıllarda gerçekleştirilen büyük yatırımlarla kent ülkemizin en önemli sanayi merkezlerinden biri konumuna gelmiştir. Ne var ki, bu hızlı gelişme plansız bir kentleşmeyi doğurmuş, eskiden Çekirge semtinden bakıldığında yemyeşil bir halıyı andıran Bursa Ovası bugün yerleşme alanları ve fabrikalarla dolmuştur.
Bitinya Kralı I. Prusias tarafından İÖ 2. yüzyılda kurulan Bursa 1326'da Orhan Bey tarafından Bizanslılar'dan alınarak Osmanlı Devleti'ne başkent yapıldı. Osmanlılar döneminde yapılan birçok han, medrese, cami ve imaret günümüzde de kenti süslemektedir. Bu yapılar arasında cami, türbe, medrese, hamam, imaret ve handan oluşan ve Yeşil semtinde bulunan Yeşil Külliye'de kullanılan çiniler bugün de göz alıcı güzelliklerini korumaktadır. Özellikle Yeşil Türbe Osmanlı türbe mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Türbe firuze, lacivert, sarı, beyaz, yeşil çinilerle bezenmiştir. Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan Ulucami çok direkli camilerin en klasik, anıtsal örneklerinden biridir. Caminin içinde 20 kubbeyi taşıyan 12 ayak bulunur.
Roma döneminden beri bilinen Bursa kentinin kaplıcaları ününü günümüze kadar sürdürmüştür. Bu kaplıcalardan gut ve romatizma gibi çeşitli hastalıklardan şikâyeti olanlar yararlanmaktadır.
Türkiye'nin en işlek karayollarından biri, Bursa kentinden geçerek İstanbul'u İzmir'e bağlar. Kent yakınındaki havaalanı Bursa'ya havayoluyla da ulaşım olanağı sağlamaktadır. Kentin en önemli eğitim kurumu Uludağ Üniversitesi'dir. Eğitim Enstitüsü ve Yüksek İslam Enstitüsü ilin öbür yükseköğrenim kurumlarıdır. 1888'de kurulan Bursa İpekböcekçiliği Araştırma Enstitüsü ise üretime yönelik eğitim kurumudur. Bursalıların eğlence ve dinlenme alanlarından biri olan Kültür Park'ta her yıl, uluslararası bir nitelik kazanan fuar açılır.

Kentin nüfusu 612.510'dur (1985).

Ad: muradiye_kulliyesi.png
Gösterim: 983
Boyut: 589.9 KB

Muradiye Külliyesi

MsXLabs.org & Temel Britannica

MsXLabs Üye Girişi