Özdeyiş (Vecize)
Bir düşünceyi en kısa, en özlü biçimde anlatan bilgece söz; vecize.
Atasözlerinden ayrımı, söyleyen ya da yazanın bilinmesidir. Özdeyişler, yaşanan olaylara ve gözlemlere dayanılarak yazılmıştır. Bağımsız olarak yazılabildikleri gibi, bir yazarın yapıtlarında dağınık olarak da bulunabilirler. Özdeyişin her iki biçimine de eski Yunan edebiyatından bu yana rastlanmaktadır. Özellikle 17. yüzyıl Fransız edebiyatında klasisizm döneminde La Rochefoucauld'nun (1613-1680) "Maximes" (Özdeyişler) adlı yapıtıyla bağımsız bir tür olarak ortaya çıkmıştır.
Bağımsız özdeyişlerin kimisi doğrudan doğruya özdeyiş olarak yazılmış, kimisi de Pascal'da görüldüğü gibi ileride yazılacak bir yapıtta kullanılmak üzere saptanıp da kullanılmadan kalan düşünceler biçiminde günümüze gelmiştir. Eski Türk edebiyatında, özellikle hâkimane şiirlerde özdeyiş, düzyazı cümlesine dayanır. Nitekim böylesi cümleler, cümeli hikemiyye başlığıyla toplanmıştır. Tanzimat sonrasında Cenap Şahabettin doğrudan özdeyiş tü- ründe yazan ilk sanatçıdır. MsXLabs & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
