Deri

İnsan ve hayvanlarda vücudun dışını kaplayan koruyucu tabaka.

Soğuk, sıcak, nem gibi dış etkenlere karşı vücudu koruyan, bu etkenlerle vücut arasındaki dengeyi sağlayan deri aynı zamanda dokunma duyusu organıdır.

Deri, başlıca, üstderi ve altderi diye iki bölüme ayrılır.

Üstderi de üç ayrı tabakaya ayrılır: Boynuzsu tabaka ölü hücrelerden oluşur; bu hücreler fark edilmeden dökülür. Bu hücrelerde bir kalınlaşma olduğunda nasırlar ortaya çıkar. Bu tabakanın altındaki malpighi tabakası canlı hücrelerden oluşur ve aralarında deriye rengini veren boya hücreleri (pigment) yer alır. En alttabaka, durmadan yeni hücreler, üreten tabakadır. Yeni hücreler, üsttabakada dökülen hücrelerin yerini alır.

Altderi, üstderi gibi tabakalara ayrılmamıştır; üstderinin alttabakasına giren kıvrımlar, dokunma duyusunu oluşturan cisimcikler, damar kıvrımları, kıl kökleri, yağ ve ter bezleri altderide yer alır. Bütün bunların arasında deriye yumuşaklığını veren esnek bir bağdoku bulunur. Ter bezleri kılcal boru yumakları hâlinde üstderiye açılır ve oluşturdukları deliklere gözenek denir. Derinin üzerinde yer alan gözeneklerden hava alışverişi yapıldığından, derinin solunum işlevinde de önemli payı vardır. Altderideki bağdokusu, koruyucu rolü olan kıl, tüy, pul, tırnak, toynak, diş, boynuz gibi organları oluşturur. Sempatik sinir sistemine bağlı olan altderideki kılcal damarlar büzülme özelliğine sahip olduklarından, üzülme, kızma, korkma gibi duygusal durumlarda ya da soğuk, sıcak gibi dış etkenlerde, büzülerek veya açılarak deri altındaki kan dolaşımını ayarlar.

Derinin ısı iletkenliği zayıf olduğundan vücudu sıcaklığın etkilerinden korur; dokusu sağlam ve sıkı olduğundan zehirlerin, mikropların, asalakların vücuda girmesine engel olur. İçinde yer alan sinir cisimcikleri aracılığıyla dokunma duyusunun algılanmasını sağlar. Terleme yoluyla vücuttaki yararsız ya da kimi zaman zehirli artıklar deri aracılığıyla vücut dışına atılır.