Yeryüzü Şekilleri - Fiyord

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ulvik Fiyordu'nun ve arkasındaki dağların panoramik manzarası

Fiyordlar, İskandinavya kıyılarında sık rastlanan jeolojik oluşumlardır. Bunlar,iki taraftan sarp kayalıklarla çevrili uzun, dar ve derin koylardır. Fiyordlar buzul aşındırması sonucunda oluşurlar. Onbinlerce yıl boyunca yağan karların birikmesiyle oluşan buzullara vadi buzulu denir. Kutuptaki buzlar gibi düz yüzeyler üzerinde oluşan buzullara ise kıtasal buzul adı verilir. Buzdan ırmaklar, günde iki santimetreyle bir metre arasında değişen bir hızla hareket ederler. Diğer ırmaklardan çok daha güçlüdürler ve vadiler boyunca ilerlerken bu vadilerin yamaçlarını kolayca aşındırıp taşırlar. Bu sayede Tekne vadi, U vadi denilen buzul vadileri oluşur.Bu vadiler kutup bölgelerinde deniz seviyelerine kadar inerler.Türkiye gibi orta enlem ülkelerinde vadi buzulları 2000m'ye kadar inmiştir.Buzul dönemlerinde buharlaşan sular yeryüzüne genel olarak kar olarak iner.Bugünkü gibi akarsularla yeniden denize taşınmaz.Karalar üzerinde kar ve buz olarak birikir.Uzun süreli bu döngü sonunda deniz seviyesi bu günkü seviyeye göre yaklaşık 130 metre alçalmıştır.Buzul vadileri -130 metre seviyesindeki denizlerde son bulmuştur.
Buzul dönemi sona erip hava sıcaklıkları yükseldikce vadi buzulları erimeye başlamış, daha yükseklere doğru çekilmiştir.Buzulların erimesiyle deniz seviyesi yükselmiş, geri çekilen buzul vadilerini yükselen deniz suları doldurmuş fiyordlar oluşmuştur.
Ülkemizde vadi buzulları deniz seviyesine kadar inmediği için fiyord görülmez.Ancak 2000 metrenin üzerindeki dağlarımızda buzul aşındırma ve biriktirme şekilleri vardır.Sinop'taki Hamsilos koyunun fiyord olup-olmadığı tartışılır.
Dünya'nın en büyük fiyordu, Norveç'deki Soğne Fiyordudur.

MsXLabs Üye Girişi