Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs.org

Ebülgazi Bahadır Han

(1603 Ürgenç-1644 Hive), tarihçi. Harizm ve Özbek hanları soyundandır. Babası Arap Muhammet Han'ın ölümünden sonra ağabeyi Harizm hanlığına geçince bir süre kendisine has olarak verilen Ürgenç bölgesinde yaşadı. Daha sonra ağabeyinin seferde bulunduğu sırada Harizm'e egemen olmak amacıyla Hive kalesini aldı. Yapılan savaşlar sonunda yenilerek Ebiverd'e sürüldü. Oradan Isfahan'a geçti. Daha sonra sığındığı Teke Türkmenlerinin yanında yaşadı. Ağabeyinin ölümü üzerine Harizm hanı oldu (1642-1664). Moğol tarihi üzerine bilgi veren önemli kaynaklardan biri sayılan "Şecere-i Türk"te 15. yüzyılın yarısında, 1663'e kadarki yılları kapsayan dönemde yaşamış kabile ve hanlar anlatılır. Fransızcaya, Rusçaya, Almancaya, İngilizceye çevrilen yapıtın Türkçe aslı ilk kez Kazan'da (1824) basılmıştır. Daha sonra Ahmet Vefik Paşa tarafından yapılan eksik çevirisi Tasviri Efkâr gazetesinde tefrika edilmiş, kitap olarak da basılmıştır (1864). Dr. Rıza Nur'un Baron Desmaisons tarafından yayımlanan nüshasından yapılan çevirisi de vardır (1925). Türkmen şecerelerini yazdığı "Şecere-i Terakime" adlı yapıtı Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanmıştır(1937).