TÜKRÜK BEZİ TAŞLARI VE KANAL DARLIKLARI TEDAVİSİ
Tükrük bezi kanal hastalıklarının en sık rastlanılanı olan tükrük bezi kanal darlıkları ve taşlarında kanal içindeki taşlar, SİALENDOSKOPİ yöntemi ile beze ve etrafındaki dokuya zarar vermeden alınabilir veya darlıklar giderilebilir, Tükrük bezlerinin endoskopisi ancak teknolojik gelişmeler sonrası öncelikle endoskop denilen optik sistemlerin geliştirilmesi ve daha sonrasında bu endoskopların bir milimetreden ince hale getirilmesi ile mümkün olmuştur.
Tükrük salgısını üreten üç çift bez vardır. Tükrük, ağız boşluğuna kısa tüp kanallar yoluyla boşaltılır. Parotis bezleri her iki kulağın önünde ve hemen altında yerleşmiştir. Tükrük salgısı aşağı doğru bir kanal yoluyla yanakların iç kısmında ağız boşluğuna boşaltılır. Submandibuler bezler ağız tabanının altındadır, her iki tarafta birer tane vardır, bu bezlerde oluşan tükrük salgısı ağız tabanında yukarı doğru salgılanır. Sublingual bezler de hemen dilin altında yerleşmiştir. Ana büyük bezlere ek olarak yüzlerce daha küçük bez yer almaktadır. Bunlar dudağın içinde, yanağın iç yüzünde yer almaktadır. Tükürük bezleri tarafından üretilen salgı ağzın nemli tutulmasını, sindirim başlamasını sağlar ve dişleri çürümeye karşı korur. Tükrük salgısı herhangi bir koku ve tat uyaranına karşı da oluşur. Tükrük salgısı ağızda başlayan sindirim olayında dişlere çalışacakları ortamı sağlarken aynı zamanda da amilaz denilen enzim sayesinde nişastanın sindirimini başlatır. Bazen tükrük bezi ile ağız boşluğu arasındaki bu kanallar tıkanabilir. Bu tıkanma normalde tükürük salgısında çözülmüş olan maddlerden gelişen taşlardan olabilir. Bu rahatsızlık 3 ila 85 arası her yaşta görülebilir. Ortalama yaş 44 olarak belirlenmiştir. Tükrük bezinde taş ile ilgili bulgular; hemen yemek öncesi ve yemek boyunca etkilenen tükrük bezine göre kulak önünde veya çene altında meydana gelen ağrılı genleşmedir. Tükrük bezi kanal darlıkları da buna benzer belirtiler oluşturur. Ağrı kesiciler ve spazm gidericiler en kısa zamanda kullanılmalıdır. Bez birkaç saat süre ile şiş kalır ve şişlik yavaş yavaş azalır. Bu şişme işlemi bir sonraki yemekte tekrar başlar. Röntgen çekimlerinde ve bilgisayarlı tomografi tetkiklerinde tükrük bezlerindeki taş belirlenebilir. Her iki cinsiyetteki görülme sıklığı eşittir. Yukarıda belirtilen şikayetler ile doktora müracaat eden hastada yapılan klinik muayene ve tetkikler sonrası kolaylıkla tükrük bezi taşı tanısı konulabilir. TÜKRÜK BEZİ TAŞI OLUŞUMU Bazı insanlarda tükrük bezlerinde küçük taşlar oluşabilir. Tükrük bezi taşı oluşma nedeni tam olarak bilinmemektedir. Çoğu tükrük taşları kalsiyumdan oluşmasına rağmen kan kalsiyum değerlerinde bir anormallik bulunamamıştır. Taş oluşumu genelde su kaybının fazla olduğu durumlarda kalsiyum ve fosfat çökerek taş oluşumuna sebep olur. Taş oluşumu sıklıkla çene altındaki tükrük bezlerinde gözlenir. Taş oluşumunun kesin sebebi bilinmemesine rağmen dehidratasyona yani sıvı kaybına bağlı tükrük salgısının koyulaşması veya az gıda alınması nedeni ile tükrük ihtiyacının ve salgısının az olması neden olabilir. Antihistaminikler, diüretik tansiyon ilaçları, bazı psikiyatri ilaçlarının kullanılması da tükrük salgısını azaltmaktadır. Bezin enflamasyonu sırasında ve sonrasında da tükrük salgısında azalma oluşmaktadır. Koyu bir salgı ve hatta bazı vakalarda tükrük bezi küçük kanalında bölgesel iltihabi bir akıntı oluşabilir. Bu tükrük bezi içindeki anormal durum taş oluşumuna sebep olabilir. On tükrük bezi taşı vakasının 8’i submandibular bezlerde oluşmaktadır. Bunun da sebebi olarak submandibuler bezlerdeki sekresyonun ağız tabanından yukarı doğru drene olması ve salgının submandibular bezlerde daha yoğun olmasıdır. CERRAHİ TEDAVİ Endoskopinin gelişimi öncesi tükrük bezi taşlarının tedavisinde standart tedavi; etkilenen tükrük bezinin alınması idi. Parotis (her iki yanakta yer alan) bezlerinin taşlarında: Tek uygulanan yöntem tükrük bezinin yüzeysel bölümünün alınması idi. Bu ameliyat esnasında en çok dikkat edilmesi gereken yüz sinirinin korunması idi. Bu ameliyat genel anestezi altında uygulanmaktaydı ve sıklıkla en iyi ihtimalle geçici yüz felçlerine sebep olmaktaydı. Hastanede kalma süresi ortalama 5 ile 7 gün arasında değişmekteydi. Ameliyatının bu kadar sıkıntılı olması nedeni ile çoğu zaman hastalar ameliyat olmak yerine tükrük bezindeki taşın kanal ağzına doğru hareket etmesini bekliyorlardı. Bu bekleme sonuç olarak kronik enfeksiyona ve bu da tükrük bezlerinde kalıcı hasara neden oluyordu. Submandibular (çene altında yer alan) bezlerinin taşlarında: Ameliyatı yapacak cerrahların birkaç seçenekleri vardı. Eğer tükrük bezindeki taş kanal çıkışına çok yakın ise lokal anestesi ile kanal ağzına uygulanan ufak bir kesi ile taş çıkartılırdı. Eğer tükrük taşı kanalın orta kısımlarında yer alıyorsa tükrük bezi kanalı dile gelen sinir nedeni ile dikkatle yapılmalıydı. Bu ameliyat genel veya lokal anestezi altında uygulanabilirdi, ancak ameliyat sonrası dönem ağrılı olmakta idi. Eğer tükrük bezi taşı bezin çok gerilerinde oluşmuş ise bütün anatomiye dikkat ederek bezin cerrahi olarak çıkartılması gerekiyordu. Burada en önemli oluşum yüz sinirinin çeneyle ilgili dallarının korunması idi. Hastanede kalma süresi 3 ile 5 gün arası idi. Tükrük bezlerinin endoskopisi ancak teknolojik gelişmeler sonrası öncelikle endoskop denilen optik sistemlerin geliştirilmesi ve daha sonrasında bu endoskopların bir milimetreden ince hale getirilmesi ile mümkün olmuştur. Özel bir hazırlık yapılmaksızın rontgen çekimleri ve tomografi tetkiki sonrası tükrük bezindeki taşın yeri belirlenir, tükrük bezi ultrasonografisi yapılır. Tükrük bezi kanalı ağzından bir radyo opak madde verilerek sialografi denilen tetkik yapılabilir. Tükrük bezi kanal ağzının basitçe genişletilmesi ile çok ince özel endoskopun kanal içinde ilerletilmesi sağlanmaktadır. Bu ince endoskop içinde tükrük bezi taşına müdehaleyi sağlayacak kanallar da vardır.. Bu çok ince kanallar sayesinde basket kateterler yardımı ile kanal içindeki taş çıkartılmaktadır. Böyle bir endoskopik muayene için hiçbir anesteziye gerek yoktur. Tükrük bezi endoskopisi çok dikkatli ve nazik uygulanması gereken bir yöntemdir; çünkü endoskopi sırasında beze veya kanala zarar verilebilir. Tükrük bezindeki taş hakkında yeterli araştırmalar tamamlanmadan endoskopikolarak alınması işlemine başlanmamalıdır. Sonuç olarak; tükrük bezi endoskopisi, tükrük bezi taşlarının tedavisi için kolay, ağrısız bir yöntemdir. Tükrük bezlerinin cerrahi olarak alınmasına alternatif güvenilir, yeni ve iyi bir tedavi yöntemidir. TAŞ OLUŞUMUNU ÖNLEME? Tükrük bezi taş oluşumunu önlemeye yönelik özellikli tedbirler net olarak bilinmemesine rağmen faydası olacağı düşünülen önlemler: Sigara içmeyin
Dengeli beslenin
Günde en az 6 – 8 bardak su için
Ağız temizliğine dikkat edin, dişlerinizi düzenli fırçalayın.
