Arama

Kuş Gribi - Tek Mesaj #4

TheGrudge - avatarı
TheGrudge
Ziyaretçi
14 Eylül 2006       Mesaj #4
TheGrudge - avatarı
Ziyaretçi
Kuş gribinin ölümcül tehlikesi nereden gelmektedir?

Genel
Ocak 2004 yılında Tayland ve Vietnam sağlık otoriteleri A/H5N1 kuş gribi virüsü ile meydana gelen ilk insan kuş gribi vakalarını bildirmişlerdir. İnsanlarda oluşan enfeksiyon, 2003 yılı Aralık ayı ortalarında Kore’de ortaya çıkan ve 7 Asya ülkesine yayılan, kümes hayvanlarında görülen enfeksiyonla direkt olarak bağlantılıdır. Şu ana kadar Vietnam ve Tayland dışında bir ülkeden insanlarda enfeksiyona neden olan kuş gribi vakası bildirilmemiştir.
Kuş gribi salgınının endişe yaratmasının tarihsel bir nedeni vardır. Zamanlaması tam olarak bilinememekle birlikte dünya çapında grip salgınları yaklaşık 10-40 yıl gibi düzensiz aralıklarla ortaya çıkan ve her seferinde çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine, sosyal karmaşaya ve ekonomik kayıplara neden olan bir tablo çizmektedir. Geçtiğimiz yüzyılda üç büyük dünya çapında salgın yaşanmış ve bunların içinde en büyüğü olan 1918-1919 yıllarındaki dünya çapındaki salgında yaklaşık 40 milyona yakın insan hayatını kaybetmiş ve bu salgın insanlık tarihinin en ölümcül hastalık hikayesini oluşturmuştur.
Tarihsel olarak incelendiğinde 20. yüzyılda 9-39 yıl arayla antijen kayması sonucu ortaya çıkan yeni virus alt tiplerine bağlı dört ya da beş grip pandemisi olmuştur. 1918-1919 yıllarındaki H1N1 pandemisinin 40-50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin edilmektedir. Ardından 1957-1958 (H2N2), 1968-1969 (H3N2) ve 1977-1978 (H1N1) pandemileri olmuştur. Halen dünya üzerinde H3N1 ve H1N1 virusları birlikte dolaşmaktadır.
Bundan sonra da yeni pandemilerin olması kaçınılmaz gibi görünmektedir. Uğradıkları sık ve kalıcı antijen değişmeleri nedeniyle, dünya üzerindeki influenzavirus aktivitesi sürekli olarak izlenmekte ve grip aşılarının bileşiminde her yıl ayarlamalar yapılması gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu amaçla 1947’de başlattığı Küresel Grip Programı’nı uygulamaktadır.

Geçtiğimiz yüzyıla kıyasla içinde bulunduğumuz yüzyılda dünya çapındaki salgınların başlamasında rol oynayan faktörler daha iyi anlaşılmıştır. Griple ilgili araştırmalar 1997’de Hong Kong’da ortaya çıkan ilk kuş gribi salgını ile hız kazanmıştır. Bu salgında ilk kez bir kuş gribi virüsü önce başka bir memeli canlıda değişim geçirmeden direkt olarak insanlara atlamış ve ciddi hastalığa neden olmuştur. 18 kişide enfeksiyon gelişmiş ve bunların 6’sı hayatını kaybetmiştir. 3 gün içinde Hong Kong’daki salgın sırasında üç gün içinde tüm tavuklar kesilerek salgın durdurulmuştur.
Aynı kuş gribi virüsü 2003 yılında Hong Kong’ta tekrar ortaya çıkmış ve birisi ölümle sonuçlanan iki vakaya neden olmuştur. Bazı uzmanlar 1997 yılındaki Hong Kong salgınında olduğu gibi tüm dünyada yaygın bir izlem ağı ile ortaya çıkabilecek yeni bir virüsün hızlı olarak tespiti ve vakaların karantinası ile yeni bir dünya çapında salgının önlenebileceğini düşünmektedir.

Kümes hayvanları çiftliklerinde ortaya çıkan salgın ekonomiyi zayıflatmış ve yiyecek güvenliği ile ilgili etkilerine rağmen esas olarak insanlarda dünya çapında bir salgını başlatabilmesi ihtimali nedeniyle endişe oluşturmuştur. Dünya çapında bir salgının başlaması için gerekli olan faktörlerden üçü araştırmalar sonucunda tanımlanmıştır. Bunlardan birincisi genel toplumun bağışıklık kazanmamış olduğu ve ona karşı etkin bir aşının bulunmadığı yeni bir grip virüsünün ortaya çıkmasıdır. İkincisi yeni virüsün insanlarda çoğalabilme ve hastalığa neden olma yeteneğine sahip olmasıdır. Üçüncüsü yeni virüsün etkin bir şekilde bir insandan diğerine geçebiliyor olmasının ve topluma yayılması gerekliliğidir. Şu anda ilk iki faktör gerçekleşmiş durumdadır.
Şu anda hayvanlardaki bu kadar büyük ve yaygın bir kuş gribi salgınının yanında insan vakalarının sayısının kısıtlı kalması kuş gribi virüsünün kümes hayvanlarından insanlara geçişinin çok kolay gerçekleşmediğini göstermektedir. Ayrıca bugüne kadar yapılan araştırmalar henüz insandan insana etkin bir geçiş olduğunu göstermemiştir. Ancak bununla birlikte virüs iki mekanizma ile kolaylıkla ve hızla insandan insana geçme yeteneği kazanabilir. Bunlardan birincisi insanlarda gelişen kuş gribi enfeksiyonu sırasında halihazırda insanlarda dolaşan insan gribi virüsleri ile aynı anda enfeksiyon olması durumunda her iki grip virüsü genetik etkileşim geçirip daha önce insanlar arasında geçme yeteneği kazanmış olan insan grip virüsünden rahatlıkla insandan insana geçiş özelliğini alabilir. İkinci mekanizma ise insanda enfeksiyona neden olan kuş gribi mutasyona uğrayıp yine insandan insana bulaşma yeteneğine kazanabilir. Uzmanlar virüsün bu yeteneği kazanabilmesi için sadece ufak bir değişiklik geçirmesinin yeterli olacağına inanmaktadır.
Hiç kimse dünya çapında bir salgının gelişmesi için gerekli olan 3 faktörden sonuncusunun gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini veya ne zaman gerçekleşebileceğini önceden tahmin edemez. Ancak gerçekleşme ihtimali kümes hayvanlarındaki salgının yaygınlığının artmasıyla, salgının kontrol edilmesinin zorluğuyla ve insana bulaşma ve insanda enfeksiyona neden olma ihtimalinin artmasıyla birlikte artmaktadır. Bu koşullar şu andaki durumu, dünya çapında bir salgına hazırlık planının hızlandırılması için, yeterince ciddi yapmaktadır.

Dünya çapında salgına neden olan faktörlerin anlaşılması gerçekçi bir şekilde gerekli önlemlerin alınması için fayda sağlamıştır. Bu önlemler; dünya çapında salgının önlenmesi için; insanlardaki salgının önlenmesi ve daha fazla yayılımın olmasını önlemek; daha iyi hazırlık yapabilmek ve cevap verebilmek amacıyla kuş gribi virüsüne karşı aşı üretilmesi de dahil olmak üzere araştırma yapılmasını içermektedir. Dünya çapında salgını durdurmaya yönelik ilk önlem virüsün barındığı hayvanları yok etmektir, böylece virüsün insanlara bulaşma ve enfeksiyona neden olma ihtimali azaltılabilmektedir. Bu amaca yönelik müdahale hasta kümes hayvanlarının hızlı bir şekilde kesilerek imhası, karantinaya alınması, dezenfeksiyonu ve çiftliklerde katı biyo-güvenlik önlemlerinin alınmasıdır. Kuş gribi virüsü ile karşılaşma ihtimali çok yüksek olan çiftlik çalışanlarının her yıl hazırlanan grip aşılarıyla aşılanmaları özellikle önemlidir çünkü hem insan grip virüsü hem de kuş gribi virüsü aynı kişide enfeksiyon oluşturursa genetik yapılarını değiştirme ihtimalleri yüksektir.
İnsanlarda salgınların kontrol edilmesi, yaygın ve etkin bir tarama ve vaka tespitine, uluslar arası standartlarda laboratuar teşhisine ve vakaların artmaması için enfeksiyonun kontrolüne bağlıdır. Bu hastalıkla ilgili klinik deneyimler henüz yetersizdir ve bu salgında etkili olan kuş gribi virüsü ile oluşan salgınlarda vaka ölüm oranları çok yüksektir.
Yeni kuş gribi ile oluşabilecek salgında antiviral kullanımı sorun olabilme ihtimali taşımaktadır. Yeni kuş gribi zaten halihazırda iki tip antiviral ilaçtan birine karşı dirençli bulunmuştur. Eğer bu virüs insanların solunum yolunun dışında da çoğalabiliyorsa ki bazı bilim adamları bundan şüphelenmektedir, o zaman ikinci tip antiviralde etkisiz kalacaktır.
Bütün bu endişelere cevap olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) dünya çapında bir grip salgınına hazırlık için teknik konsültasyon yapmak amacıyla 16-18 Mart 2004 tarihleri arasında toplanmıştır. 100’ün üzerinde uzman DSÖ’nün önerdiği önlemlerin yaygınlığı, uygulanabilirliği ve etkinliğini; ulusal otoriteler ise gribin ülke içinde ve ülkeler arasında yayılımını yavaşlatmak ve neden olabileceği hastalık, ölüm ve sosyal karmaşayı azaltmak için alınması gereken önlemleri değerlendirmiştir.

Yüksek oranda hastalık ve ölümlerin oluşmasını önlemede ilk sıradaki savunma yöntemi olan aşı temini dünya çapında bir salgının başlangıç döneminde ve uluslar arası ilk yayılım dalgasında büyük oranda yetersiz kalacaktır. Üretim kapasitesi limitlidir ve üretim ve stoklamada da kısıtlamalarla karşılaşılabilecektir. Üretim kapasitesinin kısıtlı kalması özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’da eşitsiz dağılım problemi daha da büyütebilecektir.


Dr. Meric Altinoz