UKRAYNA
Doğu Avrupa'da, doğudan Moldavya ve Romanya, kuzeyden Polonya ve Beyaz Rusya, batıdan Rusya, güneyden Karadeniz ile sınırlı devlet.
Ukrayna, genelde verimli kara topraklara (çernozyom) sahip bir düzlükler ülkesidir. Kuzeydeki kıtasal eğilimli iklim, güneyde yumuşar, gelişmiş bir sulama ağının yer aldığı güneydoğudaysa çorak bir karakter alır.
Ülkenin başlıca akarsuları, Dinyeper, Dinyester ve Prut'tur (bol hidroelektrik enerji). Dev bir buğday, mısır, şekerpancarı ve ayçiçeği üreticisi olan ülke, sığır, domuz ve koyundan oluşan önemli bir hayvan varlığına, petrol, doğalgaz, manganez ve özellikle de kömür (Donbas) ve demir (Krivoy-Rog) gibi dev maden kaynaklarına da sahiptir.
Doğuşu eskilere dayanan güçlü ağır sanayi tesisleri (demir-çelik ve makine fabrikaları), Donbas ve Dinyeper vadisinde toplanmıştır.Kimya, makine ve gıda sanayii de gelişmiştir. Kırım kıyıları ilerlemekte olan bir turizm bölgesidir. Ukrayna, Karadeniz kıyısında, Odesa gibi büyük bir limana sahiptir.
Kurulan ilk Rus devletinin merkezi Kiev'di (IX.-XII. yy); daha sonraki yıllarda Halicz çevresinde, Galiçya-Volinya Prensliği kuruldu (XIII.-XIV. yy). XIV. yy'dan itibaren bölge, burada Katolikliği yaymayı hedefleyen Polonya'nın egemenliğine girdi; Polonya aristokrasisi burada geniş araziler elde etti.
XVI. yy'da burada toplanan Zaporog Kazakları, önceleri, Dinyeper kıyılarında, Tatarlarla mücadele ettiler; XVII. yy'da Tatar tehlikesi atlatılınca bu kez Polonyalılara karşı Ukraynalıları ve Ortodoksluğu savundular; son olarak Rusya'nın himayesine girdiler. 1667'de, Rusya, Dinyeper'in sol kıyısıyla Kiev bölgesini, Polonya'nın XVIII. yy sonunda bölüşülmesinden sonra da Batı Ukrayna'nın büyük bölümünü elde etti; ancak Galiçya, Bukovina ve Ruthenia, Avusturya'ya geçti.
Ekim Devrimi sonrasında (1917) Ukrayna, iki ayrı cumhuriyetin ilânı nedeniyle şiddetli karışıklıklara tanık oldu, milliyetçi cumhuriyet bağımsızlık talep ederken, Bolşevik cumhuriyet, ülkenin Sovyet devletine bağlanmasını talep ediyordu. Ukrayna üç yıl boyunca şiddetli çatışmalara sahne oldu: Alman birlikleri (1918), Denikin'in beyaz ordusu (1919-1920) ve Polonya orduları Bolşeviklerle savaştı.
1921'de Ukrayna, Çekoslovakya, Romanya ve özellikle de Polonya'nın lehine bölündü. Kalan topraklar, Ukrayna Soyvet Sosyalist Cumhuriyeti'ni (1922'de Sovyetler Birliği'ne katıldı) meydana getirdi; Alman işgali (1941-1944) sırasında Ukrayna çok zorlu bir dönemden geçti. 1921'de yitirilen topraklar 1945'te Sovyet Ukraynasına katıldı; bu topraklara 1954'te Kırım da bağlandı.
Ukrayna, BM'nin kurucu üyelerinden biriydi. Ülkede, özellikle Batı Ukrayna'da gücünü yitirmeyen milliyetçi eğilimlere, Yunan Kilise geleneğine bağlı Katoliklerin (Uniatlar dinî törenleri, 1946'da Stalin tarafından yasaklandı) talepleri de katıldı; Uniatler, saygınlıklarının iade edilmesini ve Ortodoks Kilisesi'ne verilen mallarının geri verilmesini istiyorlardı. 1990'da Ukrayna Parlamentosu, egemenlik ve kendi parasını basma, kendi silâhlı kuvvetlerine sahip olma hakkını ilân etti.
1 Aralık 1991'de Ukrayna halkı bağımsızlıktan yana tercihlerini ortaya koyarak Leonid Kravçuk'u devlet başkanı seçti. Ukrayna, BDT kurucu üyelerinden olmasına rağmen birçok konuda (Kırım üzerinde egemenlik; Karadeniz donanmasının paylaşılması vb) Rusya ile sürtüşme içindedir. 1994'te Leonid Kravçuk, Boris Yeltsin ve Bill Clinton, Ukrayna'daki nükleer üssün kaldırılması hakkında bir antlaşma imzaladılar. Aynı yıl Leonid Kuçuna cumhurbaşkanı seçildi. MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
