Girit Adası
Yunanca: Krété
Fransızca: Crète
İngilizce: Crete
Ege Denizi'nin güneyinde Yunan adası.
Sicilya, Sardinya, Kıbrıs ve Korsika'dan sonra Akdeniz'in beşinci büyük adasıdır. Uzunluğu 260, genişliği 10-15 km., alanı 8.331 km2'dir. Nüfusu 539.938 (1991). Yunanistan'ın güney ucunu meydana getiren Pelopones Yarımadası'nı Güneybatı Anadolu kıyılarına bağlayan dağlık adalar dizisinin ortasında yer alır. En yüksek doruğu İda Dağı 2.456 m.dir. Kıyıları birçok koy ve burunla parçalanmıştır (Suda, Hanya, Messara koyları; Busa, Krio ve Sidero burunları). İklimi, doğal bitki örtüsü ve ürünleriyle tipik bir Akdeniz adasıdır. Başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri, zeytin, turunçgiller, üzüm (şarap); keçi ve koyundur. Merkezi kuzeybatıda Hanya (Yun.: Canea); başlıca kentleri Kandiye (Yun.: Heraklion) ve Resmo (Yun.: Rethymnon)dur.
İlkçağ'da Anadolu'dan göç eden kavimler yerleşti. Akdeniz'in önemli kültür merkezlerinden biri oldu. Ancak Dor göçleriyle bu özelliğini kaybetti. Bundan sonra ticaret yolları üzerinde önemli bir ada oldu. Akdeniz'e hakim olan her büyük devlet bu adayı ele geçirmek istedi. Sırasıyla Roma, Bizans, İslâm imparatorluklarının, Haçlı Seferleri sırasında Venediklilerin eline geçti (1204) ve 1645'e kadar Venedik'in elinde kaldı. 1645'te adaya Osmanlı donanması asker çıkardı. Adanın tümüyle Osmanlıların eline geçmesi 1669 yılını buldu. Bu tarihten sonra 1821 yılına kadar oldukça sakin bir dönem geçirdi. 1821 yılında Mora Rum isyanlarının etkisiyle Girit'te de isyanlar başladı. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti için bir "Girit Meselesi" devamlı olarak gündemde kaldı. 1898 yılında Yunanistan kralının oğlu, Girit valisi tayin edildi. Bu tarihten sonra Girit, Osmanlı Devleti için, kaybedilmiş sayılabilir. Adanın resmen Osmanlı Devleti'nden ayrılması 30 Mayıs 1913 Bükreş Antlaşması ile oldu.
Eskiden ada nüfusunun üçte birini oluşturan Türklerin tamamına yakın bölümü Türkiye'ye göç etmiştir (en çok 1924'te).
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
