Çok Büyük Teleskop (VLT)
Dünya'nın en gelişmiş görünür-ışık gökbilim gözlemevidir.Çok Büyük Teleskop (VLT) dizgesi üçüncü bin yıl başında Avrupa’nın yerde konuşlandırdığı en önemli gökbilim tesisidir. Dünya’nın en gelişmiş bu optik aleti, dört adet 8.2m çaplı ana aynalardan oluşan Birim Teleskop ve taşınabilir dört adet 1.8m çapında Yardımcı Teleskop’u içerir. Teleskoplar ikili ya da üçlü gruplar halinde, ESO Çok Büyük Teleskop Girişimölçer’i (VLTI) olarak tanımlanan dev bir girişimölçer şeklinde, gökbilimcilere tek bir teleskopun verebileceğinden 25 kat daha ince ayrıntı görmelerine izin verecek biçimde birlikte çalışabilir. Işık ışınları, karmaşık ayna sistemleri kullanılarak VLTI ile yer altı tünellerinde 100 metre boyunca 1/1000 mm’den daha az incelikte ilerleyerek birleştirilmektedir. Bu tip hassaslıkla VLTI, Ay uzaklığında bulunan bir arabanın iki farını ayırt edebilecek kadar, yani milyarsaniyelik açısal çözünürlüklü resimleri yeniden yapılandırabilmektedir.
8.2 m çaplı Birim Teleskoplar ayrı ayrı da kullanılabiliyor. Böyle bir teleskopla 30 kadir sönüklüğündeki bir gök cisminin görüntüsü bir saatlik pozlamayla elde edilebilir. Bu, çıplak gözle görülebilenden dört milyar (dört bin milyon) kat daha sönük cisimlerin görülebilmesi demektir.Büyük teleskoplara Antu, Kueyen, Melipal ve Yepun isimleri verilmiştir.
VLT hakkında daha detaylı geçmiş bilgisi, VLT Detaylı Raporu’nda sağlanmıştır.VLT’nin planlanmasında ve inşa safhası esnasında çevrimiçi yapılmış ve Mayıs 1998 sonlarında VLT’nin İlk Işık etkinliği gerçekleşene kadar muhafaza edilmiştir. Detaylı Rapor, kapsamı ve düzeyi farklı, çok sayıda makale ve belgelere dayanmaktaydı.
VLT alet üretim programı tek bir gözlemevi için düşünülmüş en kararlı programdır. Geniş alan görüntüleyicileri, uyarlamalı optik düzeltmeli kamera ve tayf-ölçerleri yanısıra derin mor-ötesinden (300 nm) orta kırmızı-ötesi (24 µm) dalgaboylarına kadar geniş tayf bölgesini kapsayan yüksek çözünürlüklü ve çoklu-nesne tayfölçeri içermektedir.
8.2m çaplı teleskoplar küçültülmüş, ısı kontrollü, teleskop ile eş zamanlı dönebilen binalarda bulunmaktadır. Bu tasarım gözlem koşulları üzerindeki herhangi bir ters etkiyi minimize etmektedir. Örneğin sıcaklık ve rüzgar esintisindeki değişimlerden dolayı teleskop tüpünde meydana gelen hava boşluğu gibi.
Birim Teleskoplar’ın ilki olan 'Antu' rutin bilimsel işlemlere 1 Nisan 1999’da başladı. Bugün, dört Birim Teleskop ve dört Yardımcı Teleskop işlevsel durumdadır.
VLT gözlemsel gökbilime tartışılmayacak bir etki yaptı. Burası özgün ve yer temelli en üretken tesistir ve VLTI’dan gelen sonuçlarla günlük hakemli bilimsel yayınların sayısı ortalama olarak 1’in üzerine çıkmıştır. VLT ESO'yu dünyadaki yer temelli en üretken gözlemevi haline getirmiştir. VLT yeni bir keşifler çağına, göze çarpan pek çok bilimsel ilklerle birlikte, bir ötegezegenin doğrudan ilk kez görüntülenmesini de içeren (eso0842), Samanyolu gökadasının merkezindeki süper-kütleli karadeliğin etrafında hareket eden yıldızların izlenmesi (eso0846) ve bilinen en uzak Gama-Işını Patlaması’nın parlama sonrası ışınımını gözleyerek katkı yapmıştır.
Her ne kadar dört adet 8.2-metrelik Birim Teleskop VLTI içerisinde bir araya getirilebilse de, teleskoplar daha çok ayrı projelerde kullanılıyorlar ve her yıl sadece sınırlı sayıda gecede girişim-ölçer gözlemleri için uygun oluyorlar. Fakat tahsis edilmiş daha küçük dört Yardımcı Teleskop (AT) VLTI’nın her gece işlevsel olmasına imkan vermektedir. AT’ler raylar üstüne kurulmuştur ve toplanan ışık demetlerinin VLTI içinde bir araya geldiği daha önceden hassas bir biçimde tanımlanmış gözlem noktaları arasında hareket edebilirler. AT’ler sıra dışı teleskoplardır, oldukça küçültülmüş koruyucu kubbelerinde yer almaktadırlar ve kendi elektronik, havalandırma, hidrolik ve soğutma sistemleri ile hareket etmektedirler. Her bir AT teleskobu onu kaldıran ve bir konumdan diğerine hareket ettiren bir taşıyıcıya sahiptir.
Kaynak:ESO/Teleskoplar ve Aletler
Son düzenleyen nötrino; 3 Nisan 2016 00:14
