Kozmik Kökenlerimizin Araştırılması
Şili And Dağları’ndaki Chajnantor platosunun yükseklerinde, Avrupa Güney Gözlemevi (ESO), uluslararası ortakları ile birlikte, ALMA’yı -Evrendeki bazı en soğuk nesnelerden gelen ışıkları incelemek üzere- inşa ediyor. Kırmızı-ötesi ve radyo dalgaları arasında yer alan bu ışık milimetre civarında dalgaboyuna sahiptir ve bu nedenle milimetre ve milimetre-altı ışınım olarak bilinmektedir.
Bu dalga boylarındaki ışık yıldızlar-arası uzaydaki mutlak sıfırın bir kaç on derece üzerinde muazzam soğuk bulutlardan, ve Evrendeki en erken ve en uzak bazı gökadalardan gelmektedir. Gökbilimciler bunu yeni yıldızların doğduğu yerlerde bulunan yoğun toz ve gaz bölgelerinde yer alan moleküler bulutlardaki kimyasal ve fiziksel koşulları incelemek için kullanabilirler. Evrendeki bu bölgeler görünür ışıkta genellikle karanlık ve örtülüdürler, fakat tayfın milimetre ve milimetre altı bölgelerinde aydınlık bir şekilde parıldarlar.
Millimetre ve milimetre-altı ışınım soğuk Evren’e bilmeceli bir pencere açmakta, fakat uzaydan gelen sinyaller yoğun bir şekilde dünyanın atmosferindeki su buharları tarafından soğurulmaktadır. Bu tip bir gökbilim çalışması için teleskopların dünyada gökbilim gözlemi için en yüksek yerlerden biri olan 5000 metre yükseklikteki Chajnantor platosu gibi en yüksek ve kuru gözlem yerleşkelerinden birinde inşa edilmesi gereklidir.
ALMA, Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı dizgesi, şu anda varolan en büyük gökbilim projesidir.
Kuzey Şili’de San Pedro de Atacama’nın 50 km kadar doğusundaki ALMA yerleşkesi yeryüzündeki en kuru yerlerden birisidir. Gökbilimciler gözlem için avantaj sağlayacak koşulları bulurlar, fakat sınırdaki bir gözlemevini çok ağır koşullar altında çalıştırmak zorundadırlar. Chajnantor Mauna Kea’daki gözlemevlerinden 750 metre ve Cerro Paranal’daki VLT’den de 2400 metre daha yüksektedir.
ALMA devrimsel tasarıma sahip, 66 yüksek hassasiyetli antenden oluşan ve 0.3 ila 9.6 mm dalgaboylarında gözlem yapan tek bir teleskop olacak. Ana dizgesi 12-metrelik çapa sahip tek bir teleskop -bir girişim ölçer- gibi davranan 50 antene sahip olacak. Ek olarak 12-metrelik 4 adet ve 7-metrelik 12 adet yoğun dizge antenleri bunu tamamlayacak. 66 ALMA anteni antenler arası maksimum mesafenin 150 metreden 16 kilometreye kadar değiştiği yerlerde farklı konfigürasyonlarda ayarlanabilecek, ki bu da ALMA’ya çok güçlü bir değişken “yakınlaştırma” özelliği katacak. Bu, Evren’i milimetre ve milimetre-altı dalgaboylarında daha önce benzeri görülmemiş hassasiyette ve çözünürlükte, Hubble Uzay Teleskobu’ndan 10 kat daha fazla keskinlikte bir görüş ile ve VLT Girişimölçeri ile yapılmış görüntüleri tamamlayıcı olarak incelemeye yardımcı olacak.
ALMA soğuk Evren’i -moleküler gaz ve tozun yanında Büyük Patlama’dan arta kalan ışınımını- gözlemek için en güçlü telekoptur. ALMA yıldızların, gezegen sistemlerinin, gökadaların yapıtaşlarını, ve hatta yaşamın kendisini araştıracak. Bilim insanlarına Güneş Sistemimizin yakınlarındaki gaz bulutlarında doğan yıldız ve gezegenlerin detaylı görüntülerini sağlayarak ve kabaca on milyar yıl önce oluşan gözlemlenebilir Evren’nin sınırlarındaki uzak gökadaları tesbit ederek, gökbilimcilerin kozmik kökenlerimiz hakkındaki en derin sorulara cevap vermelerini sağlayacak.
Kısmi dizgeler sayesinde erken bilimsel gözlemler 2011’de başlamış olup,ALMA' nın yapımı 2013’te tamamlanacaktır.
ALMA projesi Şili Cumhuriyeti ile işbirliğinde bir Avrupa, Kuzey Amerika ve Doğu Asya ortaklığıdır. ALMA Avrupa’da ESO tarafından, Kuzey Amerika’da ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) ve Kanada Ulusal Araştırma Vakfı (NRC) ile Tayvan Ulusal Bilim Konseyi (NSC) işbirliği tarafından, Doğu Asya’da Tayvan’daki Sinica Akademisi (AS) işbirliği ile Japonya Ulusal Doğa Bilimleri Enstitüsü tarafından desteklenmektedir. ALMA’nın yapımı ve işletilmesi Avrupa kısmında ESO tarafından, Kuzey Amerika kısmında Üniversiteler Birliği Kuruluşu (AUI) tarafından yönetilen Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi (NRAO) tarafından, Doğu Asya kısmında Japonya Ulusal Gökbilim Gözlemevi (NAOJ) tarafından yürütülmektedir. Birleşik ALMA Gözlemevi (JAO), birleştirilmiş liderliği ve ALMA’nın oluşturulması, idaresi ve işletilmesinin yönetimini sağlamaktadır.
Kaynak:ESO/Teleskoplar ve Aletler
Son düzenleyen nötrino; 3 Nisan 2016 00:21
