Uygurlar

Bir Türk kavmi.

Varlıkları eski Hun İmparatorluğu'na kadar inen Uygurlar, Göktürk Devleti zamanında Selenga Irmağı dolaylarında yaşıyorlardı. 630'da bu devletin yıkılmasında etkili oldular. Ancak, Kapgan Kağan zamanında yeniden İkinci Göktürk ya da Kutluk denilen devletin egemenliğine girdiler. 745'te bu devleti yıkarak Uygur Hanlığı'nı kurmayı başardılar. Çin ile olan ilişkiler sonucu Uygurların bir kısmı yerleşik yaşama geçti.

Göçebe hayvancılık ekonomisinden tarım ekonomisine geçiş, Şamanizm dinini bırakarak Mani dinine girenlerin sayısını çoğalttı. 840'ta Kırgızların saldırısı sonucu bu devlet yıkıldı. Uygurların bir kısmı Çin'e göç ederken, bir kısmı da Beşbalık ve Turfan yöresine çekildiler; bu bölgelerde küçük devletler kurdular. Büyük ölçüde göçebeliği bırakarak tarım ve ticaret yaşamına atıldılar.

Uygurlar, yaşadıkları bölgelerde kısa sürede önemli kültür merkezleri oluşturdular. Büyük kentler, manastırlar kuruldu; okuma yazma bilenlerin sayısı arttı. Fakat 10. yüzyılda önce Karahitaylara, daha sonra da Cengiz Han'ın istilâsıyla (1260) Moğollara bağlandılar; Moğollar içinde eriyip gittiler. Ancak Uygurlar arasında okur yazarların fazlalığı, onların bu devletlerin yönetim kadrolarına geçmelerini kolaylaştırdı. Uygurca, uzun süre bu devletlerin resmî yazışma ve kültür dili oldu.