Fuat Uzkınay (1888 İstanbul-1956 İstanbul),
Sinema yönetmeni. İlk Türk sinemacısıdır.
Galatasaray Lisesi'ni ve İstanbul Darülfünun Fizik-Kimya Bölümü'nü bitirdi. II. Meşrutiyet'in ilânından sonra film gösteren sinemaların artmasıyla Ali Fuat Uzkınay da sinemaya ilgi duymaya başladı. Dahiliye memuru olarak çalıştığı Galatasaray Lisesi'nde öğrencilere sinema gösterileri düzenledi. I. Dünya Savaşı çıkınca askere alındı ve orduda film çekmekle görevlendirildi.
1915'te Enver Paşa'nın isteğiyle Merkez Ordu Sinema Dairesi'ni kurdu ve bu kurumun yöneticisi oldu. Haber, savaş filmleri ve belgeseller çekti. 1914'te Şakir-Kemal Seden kardeşlerle birlikte ilk yerleşik sinema olan Ali Efendi Sineması'nı kurdu ve işletmecisi oldu. İlk uzun metrajlı Türk filmi olan "Himmet Ağa'nın İzdivacı"nı gerçekleştirdi (1916-1918). Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkıp da işgal başlayınca Müdafaa-i Milliye Cemiyeti'nin sinema araç ve gereçleri, işgal kuvvetlerinin eline geçmemesi için, Malûl Gaziler Cemiyeti'ne aktarıldı.
Cemiyet, sinema çalışmalarına başladı ve bu çalışmaları Uzkınay yönetti. Ahmet Fehim Efendi'nin çektiği "Mürebbiye" ve "Binnaz" adlı filmlerin görüntü yönetmenliğini yaptı. Daha sonra Muhsin Ertuğrul'un yönettiği "Boğaziçi Esrarı" (1922) adlı filmde görüntü yönetmenliğini üstlendi. Aynı yıl Kurtuluş Savaşı üzerine "Zafer Yolları" adlı bir belgesel çekti. 1924 yılında ordu sinema çalışmalarının yeniden düzenlenmesi üzerine Ordu Sinemacılık Kolu laboratuvar grup amirliğine atandı ve bu görevinden 1954'te emekli oldu. Ali Fuat Uzkınay yaptığı çalışmalarla Türkiye'de sinemanın tanınmasına ve yaygınlaşmasına büyük katkılarda bulunmuştur.
Başlıca filmleri:
- "Anafartalar'da İtilâf Ordularının Püskürtülmesi" (1915),
- "Çanakkale Muharebeleri" (1916),
- "Esir İngiliz Generali" (1916),
- "Himmet Ağa'nın İzdivacı" (1916-1918),
- "Sultanahmet'te İzmir İçin Miting" (1919),
- "Zafer Yolları" (1922), "İzmir Zaferi" (1922),
- "Boğaziçi Esrarı" (görüntü yönetmeni olarak, 1922).
MsXLabs & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
