Topluluk Tasarımı

ENDÜSTRİYEL TASARIM NEDİR?
Tasarım, bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, şekil, renk, biçim, doku, malzemenin esnekliği ve süslemesi gibi insan duyguları ile algılanabilen çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu görünümdür.

TÜRKİYE'DE ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN TESCİLİ VE KORUNMASINDA YETKİLİ KURUM HANGİSİDİR?
Bu konuda tek yetkili kurum Türk Patent Enstitüsü'dür.

ENDÜSTRİYEL TASARIM TESCİLİYLE KORUNACAK TASARIMLARDA HANGİ KRİTER ARANIR?
Bir tasarımın belgeye bağlanarak korunabilmesi için aranan iki temel kriter vardır. Bunlardan ilki yenilik, ikincisi ise ayırt ediciliktir. Her iki kriter paranın iki yüzü gibi birbirine bağlıdır.
● Yenilik; önceden hiç bilinmeyen ya da bilinen bir çözüm üzerinde çalışılarak, değişik yorumlar, yaklaşımlar ve detay çözümlemeleri ile farklı bir ürünün ortaya konulması yenilik olarak değerlendirilir. Yeniliğin belirlenmesinde, söz konusu tasarımın daha önce hak sahibi tarafından ya da başkaları tarafından kamuya sunulmuş olup olmadığına bakılır. Yenilik, mutlak anlamda ele alındığından, bir tasarımın benzeri daha önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmuşsa söz konusu tasarımın yenilik özelliği ortadan kalkmış demektir. Yenilik değerlendirilmesinde, ortak özellikle öncelikle ele alınır ve küçük ayrıntılarda farklılık yenilik olarak değerlendirilemez.
● Ayırt edicilik, koruma talep edilen bir tasarımın, bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim ile, benzer olduğu iddia edilen ve kıyaslanan herhangi bir tasarımın, böyle bir kullanıcıda bıraktığı genel izlenim arasındaki belirgin farklılık ayırt ediciliktir. Burada aranan farklılık belirgin bir farklılıktır. Bilgilenmiş kullanıcı, ne normal bir kullanıcıdır, ne de uzman bir kişi. Bilgilenmiş kullanıcı, söz konusu tasarım hakkında bilgi sahibi olan ve daha önce o ürünü kullanmış ve ürün hakkında deneyim sahibi olan kişidir. Örneğin, oturma grubu tasarımı için bir ev hanımı bilgilenmiş kullanıcıdır.

HANGİ TASARIMLAR ENDÜSTRİYEL TASARIM KAPSAMINDA KORUNAMAZ?
Yeni ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlar ile kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı tasarımlar koruma kapsamı dışındadır. Ayrıca, teknik fonksiyonun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar da koruma kapsamının dışındadır.

ENDÜSTRİYEL TASARIM HAKKI NE ZAMAN KORUNMAYA BAŞLAR?
Hakkın temel olarak korunmaya başladığı tarih, tasarım müracaatının yapıldığı tarih, saat ve dakika olarak başlamaktadır. Bununla birlikte hakkın başlaması ile hakkın korunmaya başlayacağı anın birbirinden ayrılması gerekmektedir. Hakkın korunmaya başladığı tarih, başvurunun yapıldığı tarih değil, başvurunun ilan edildiği ya da başvurunun ihtar ve sair yollar ile tecavüz edene bildirildiği tarihtir.
Tasarım başvurusu, tasarımlara ilişkin KHK'nin 34. maddesine göre yayınlandığı takdirde, başvuru sahibi, tasarıma baki tecavüzlerden dolayı hukuk ve ceza davası açmaya yetkilidir. Burada, müracaatın yayınlanması ile başvuru sonrası idari işlemlerin devamı aşamasında tasarımların 6 aylık bir süreyle ilan edildiği sürecin başlangıcı anlaşılmalıdır. Bu durumda başvurusu yapılan bir tasarım ilan edildiği takdirde hukuk ve ceza davası açma hakkı doğmaktadır.
Tecavüz eden, başvurudan veya kapsamından haberdar edilmiş ise, başvurunun yayınlanmış olmasına bakılmaz. Bu düzenleme ile de anlaşılması gerekli husus, şudur ki; tasarım müracaatı henüz ilan edilmeden önceki safhada ihtar ve sair yollarla tecavüz eden haberdar edilmiş ise, tasarımın ilan edilmesi aranmaksızın, hukuk ve ceza davaları açma hakkı doğmaktadır.,

ENDÜSTRİYEL TASARIMLARDA KORUMA SÜRESİ NE KADARDIR?
Yeni ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar müracaat tarihinden itibaren 5 yıl koruma altına alınmaktadır. Bu süre 5'er yıllık dönemlerde yenilenmek kaydıyla, 25 yıla kadar uzatılabilir. Yenileme talebi koruma süresinin sona erdiği ayın son gününden önceki 6 ay içinde yapılmalıdır. Eğer bu süre geçirilirse, ek bir ücretin ödenmesi şartıyla tescilin sona erdiği günden itibaren 6 ay içinde yapılabilir.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLARDA HAK SAHİBİ KİMDİR?
Tasarım hakkının sahibi tasarımcı veya onun hukuki halefleridir. Ücretli olarak hizmet veren çalışanların, işlerini görürken tasarladıkları tasarımların sahibi hizmet ilişkisi nedeni ile onları çalıştıranlardır. Bu gibi konularda çalışan, yapılan tasarımın önemine göre değerlendirme sonucunda saptanacak bir bedel alma hakkına sahip olabilmektedir.

TASARIM HAKKI TALEP EDEN İLE TASARIMCI ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Gerçek ve tüzel kişiler tasarım hakkı talebinde bulunabilirler. Tasarım hakkı sahibi, tescile konu tasarımı üreten, piyasaya sunan, satan, ticari amaçla kullanandır. Tasarımcı, tasarımı gerçekleştiren ürünü tasarlayan kişidir. Tasarım hakkı talep edenle tasarımcının farklı kişiler olması durumunda aradaki ilişki başvuru sırasında beyan ile belirtilir.

TÜRKİYE'DE BAŞVURUSU YAPILAN ENDÜSTRİYEL TASARIMLAR TÜM DÜNYADA GEÇERLİ MİDİR?
Tasarım, hangi ülkede alınmışsa o ülkede koruma sağlayan bir belgedir. Bu sebeple Türkiye’de belgeye bağlanmış bir tasarım ancak Türkiye’de koruma altında olacaktır. Başka ülkelerde tasarımın korunması istendiğinde, istenilen ülkelerin patent ofislerine tescil için müracaat edilmesi gerekmektedir.
Bunun için korunması istenen ülkelerde başvuru yapılmalıdır. OHIM’nin topluluk tasarım tesciline yönelik, 2002 yılında aldığı karar sonrası tek başvuru ile 27 Avrupa ülkesinde tekli ve çoklu tasarım tesciline imkân verilmiştir. Topluluk dışındaki ülkelerde koruma için her ülkeye ayrı başvuru gerekmektedir

ENDÜSTRİYEL TASARIM HAKKI NE ZAMAN KORUNMAYA BAŞLAR?
Hakkın temel olarak korunmaya başladığı tarih, tasarımın müracaatının yapıldığı tarih, saat ve dakika olarak başlamaktadır. Bununla birlikte hakkın başlaması ile hakkın korunmaya başlayacağı anın birbirinden ayrılması gerekmektedir. Hakkın korunmaya başladığı tarih değil başvurunun ilan edildiği ya da başvurunun ihtar ve sair yollar ile tecavüz edene bildirildiği tarihtir.
Tasarım başvurusu tasarımlara ilişkin kanun hükmünde kararnamenin 34. maddesine göre yayınlandığı takdirde, başvuru sahibi, tasarıma vaki tecavüzlerden dolayı hukuk ve ceza davası açmaya yetkilidir. Burada, müracaatın yayınlanması ile başvuru sonrası idari işlemlerin devamı aşamasında tasarımların 6 aylık bir süre ile ilan edildiği sürecin başlangıcı anlaşılmalıdır. Bu durumda başvurusu yapılan bir tasarım ilan edildiği takdirde hukuk ve ceza açma hakkı doğmaktadır.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLARDA AYIRT EDİCİ NİTELİK KRİTERLERİ NELERDİR?
Ayırt edici nitelik; iki ürün yan yana getirildiğinde bilirkişi incelemesi sonucu, o ürünlerin tüketici üzerinde bıraktığı genel izlenim olarak değerlendirilmektedir. Endüstriyel tasarımlarda ayırt edici nitelik kriteri; ürün üzerinde yapılacak “8” değişiklik veya %35 oranındaki farklılık şeklinde algılanmaktadır. Ancak bu yanlış düşüncenin herhangi bir dayanağı yoktur.

ENDÜSTRİYEL TASARIM TESCİLİ NE TÜR HAKLAR SAĞLAR?
Endüstriyel tasarım tescil belgesi, sahibine her türlü hukuki ve cezai dava açma yetkisi sağlamaktadır. Taklit ürüne veya üreten araçlara el konulması, el konulan araçların mülkiyetin hak sahibine verilmesi, hak sahibinin uğradığı maddi zararların tazmini, mahkeme kararlarının basın yoluyla açıklanabilmesi gibi imkânlar tasarım hak sahibine verilmiştir.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLARDA ARAŞTIRMA NEDİR?
Araştırmalar firma bazında yapılmakta ve TPE ye başvuru yapılmış tasarımları içermektedir. Ürün bazında araştırma yapılamamaktadır. Bu yüzden TPE yayını tasarım bültenlerine abone olmak büyük önem taşımaktadır.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLARINIZ TAKLİT EDİLİYORSA NE YAPMAK GEREKİR?
Tescilli tasarımın taklidi durumunda 2 yıldan 4 yıla kadar hapis ve 30.000 TL üzerinde para cezaları mevcuttur. Ayrıca taklit ürünler için hukuk ve ceza davaları mevcuttur. Ayrıca taklit ürünler için hukuk ve ceza davaları açarak uğranılan maddi ve manevi zararlar tazmin edilir.

YURTDIŞINDA ENDÜSTRİYEL TASARIM TESCİL BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Topluluk tasarım tescil sistemi ile tek başvurusuyla 27 Avrupa ülkesinde tescil işlemi yapılabilmektedir. Ancak diğer dünya ülkelerinde her ülkenin yönetmeliğine göre tek tek başvuru yapılarak tescil talebinde bulunulması gerekmektedir.

TOPLULUK TASARIMI NEDİR?
Sadece bir başvuruyla 27 AB ülkesinde koruma sağlayan bir tescil sistemidir. 2003 yılı itibariyle uygulamaya alınan bu sistem her ülkeye ayrı ayrı başvuru yapılmasına kıyasla daha hesaplı ve süreci daha kısadır. Topluluk tasarımında yeni tasarımları içeren başvurunun hemen ardından ilan gerçekleşerek kısa sürede (5-6 ay) tescil edilmekte ve 5 yıllık periyotlarda koruma 25 yıla kadar uzatılabilmektedir. Topluluk tasarım tescil sistemi iş dünyamız açısından önemli bir fırsat teşkil etmektedir.

LAHEY ANTLAŞMASI KAPSAMINDA ULUSLARARASI TESCİL SİSTEMİ NEDİR, AVANTAJLARI NELERDİR?
01.01.2005 tarihinden itibaren ülkemizde uygulanmaya başlayan tasarımların uluslararası tesciline Lahey Anlaşması Cenevre Metni'ne göre tek bir başvuru ile 18 ülkede tasarım tescili yapmak mümkün olacaktır.

TOPLU TASARIM TESCİLİNİN AVANTAJI NEDİR VE ÜYE ÜLKELER HANGİLERİDİR?
Lahey sistemi uluslararası büro WIPO nezdinde yapılacak tek bir başvuru ile birden fazla ülkede endüstriyel tasarım koruması elde etme imkânı veren uluslararası tescil sistemidir. Başvuruda, tasarım için koruma talep edilebilecek ülkeler; İsviçre, Estonya, Mısır, İspanya, Gürcistan, Hırvatistan, Macaristan, İzlanda, Kırgızistan, Letonya, Lihtenştayn, Moldova, Namibya, Romanya, Singapur, Slovenya, Türkiye ve Ukrayna'dır.
kaynak: