Şu Destanı

Destana adını veren Şu, MÖ 4. ve 5. yüzyılda yaşadığı sanılmaktadır. Bir Türk Hakanıdır.

Destanda Makedonyalı İskender'in, İran üzerinden Asya'ya doğru yürürken yapılan savaşlar,mücadeleler ve bu savaşların Türklerle ilgili bölümü anlatılmaktadır. Türk boylarının oluşumu, Türklerin şehir hayatı yaşamaya başlamaları, aynı zamanda milletini geçici bir işgalden mümkün olduğu kadar can ve mal kaybına uğratmadan kurtarmak için düşünen bir Hakanın kaygıları da anlatılan destanın en büyük özelliği, daha sonraki Türk destanlarında gelişecek olan ana fiziği ve süslemeleri önceden işlemesidir.

Zeki Velidî Togan'a göre, destanda önemli bir yer tutan ve destanın geçiş dengesi olan İskender'in istilâsının aslında İskender'le ilgisi yoktur; daha önceki yüzyıllardan bir Aryanı istilâ ile ilgilidir.
Destanın kısa da olsa bir özeti Divan-ı Lügat-it Türk'de kayıtlıdır.Kaşgarlı Mahmud’un Divan-i Lügati’t Türk’te kaydettiği destan, ilk görünüşte tarihi yönden Makedonyalı İskender’in İran üzerinden Türkistan’a yaptığı sefer anında, Türk Kağanlarından ŞU’nun davranışları konu olarak işlenmekte ise de, gerçekte, destanın tarihi kaynakları çok daha önceki asırlara çıkmaktadır. Kaşgarlı Mahmud’un Şu adı ile kaydettiği destanın, aslında SAKA destanı olduğu anlaşılıyor. Kırgızlar ise ŞU kelimesini ÇU şeklinde etmektedirler. Çin tarihlerinde, ÇU’larla ilgili tarihi izleri milattan önce 1116 Çin tarihlerine karışmış olarak görmekteyiz.

Destan hakkında kaynaklar farklı sonuçlarına ulaşmaktadır. Destanların muhtevasını milletin sözel belleğin oluşturduğu fikrinden hareketle Şu Destanı’nı anlatılmaya çalışılmıştır.

Şu Destanı’nda müzik ve ezgi önemli bir rol oynar; ama bu müzik insan sesine değil, sazların sesine dayanır. Destanın kahramanı genç kağan Şu, Türk destanlarının yerinde durmayan hareketli ve atak yiğitlerinden daha değişik bir yapıdadır. Rakibi Büyük İskender’den, Kaşgarlı Mahmud Divan ü Lügat-it Türk’de Zülkarneyn olarak bahseder. Kağan Şu, beden ve ruh yapısı ile daha çok, Osmanlı hakanı 3. Selim’i andırır. Şu Kağan, 3. Selim gibi içli, sanatçı, düşünceli ve mantıklı biridir.

Şu Destanı’nı farklı kılan diğer bir özellik ise, Türkmen isminin kaynağını ne olduğunu açıklamasıdır. Büyük İskender’in, Hakan Şu’nun hakimiyetindeki bölgeyi istilası sırasında Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebep açıklayıcı bir efsane de Şu Destan içinde yer almaktadır.