Uyku Bozuklukları ve Tedavisi
Alıntı
Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, doktor uyarısı ya da önerisi değildir.
Niçin uyuma ihtiyacı duyarız?
Uyku sadece günlük yaşamın dışında kalmış bir zaman parçası değil, bedenin kendini yenilediği sağlıklı ve uzun yaşamın temeli olan yaşamsal bir gerekliliktir.
Gereğince alınamayan uyku, insanın kendini gün boyunca yorgun, bitkin ve uykulu hissetmesine neden olur. İşinizin kalitesi, konsantrasyon yeteneğiniz ve insanlarla karşılıklı ilişkileriniz etkilenebilir.
Ne kadar uykuya ihtiyacımız var?
Uyku ihtiyacı kişiden kişiye değişir. 4 - 5 saatlik uykuyla zinde uyanan ve gün boyu dinç kalan insanlar olduğu gibi, sekiz saat uykudan sonra bile uyuma ihtiyacı duyan insanlar vardır. Uyku süresi kişiden kişiye farklı olmakla beraber, genelde sekiz saatlik uyku sağlıklı bir insan için yeterlidir.
İyi bir uyku aldığınızın başlıca ölçüsü nedir?
Sabah dinç uyanmanız ve kendinizi gün içinde zinde hissetmenizdir.
Uyku apnesinin belirtileri nelerdir?
Hayati sağlık sorunlarına neden olabilen uyku apnesinin belirtilerini hastanın kendisinin farkedebilmesi zordur. Hasta genellikle uykudaki anormal durumlardan, eşi veya yakınlarının farketmesiyle haberdar olur.
Düzensiz solunum:
Uyku apnesinin en önemli belirtisi gece uykusu süresince ani solunum duraklamaları, çok gürültülü horlamalar ve iç çekmelerdir. Bu solunum düzensizlikleri, çoğumuzda zaman zaman ortaya çıkan yumuşak, hafif horlamalardan farklıdır. Bu tip horlamalar daha çok sırtüstü uyuma sırasında gerçekleşirken, apne türü horlamalar her türlü pozisyonda gerçekleşebilir. Apne tipi horlamada hasta, el kol hareketleriyle rahatsız bir şekilde uyumaya çalışır.
Uykuda nefesin durması:
Uykuda dalma, uyanma veya rüya görme sırasında bazı solunum düzensizlikleri hemen herkeste görülebilir. Uyku apneli hastalıklarda ise sık sık tekrarlanan uzun süreli solunum durmaları olur. Apneli durumlarda 10 saniyeden başlayan solunum duraklamaları bir dakikadan fazla sürelere kadar devam edebilir. Uykuları boyunca saatte 20, hatta 100 defa tekrarlayan, bir dakikaya varan nefes durmalarıyla boğulurcasına mücadele eden kişilerde uyku ve oksijen yetersizliğinin büyük sorunlara neden olması kaçınılmazdır.
Uyku apnesi şüphesinde ne yapılır?
Bahsi geçen belirtilerin birkaçının bulunduğu bir kişide uyku apnesi olabileceği düşünülse de, benzer şikayetlere neden olan farklı birçok uyku bozukluğu hastalığı vardır.
Uyku apnesinin kesin teşhisi ve şiddetinin ölçülebilmesi için uyku labaratuarlarında “poligrafik tetkik” adı verilen incelemeler yapılması gerekir. Uyku sırasında birçok parametrenin kaydedildiği “poligrafik tetkik”, beyin bölgelerinin aktiviteleri, uykunun yapısı ve uyku bozuklukları hakkında en sağlıklı bilgileri veren modern bir laboratuar yöntemidir.
Bu yöntemle, solunum hareketleri, uykuda oksijenlenme, kalp ritmi ve EKG kayıtları yapılarak bunların beden fonksiyonları üzerindeki etkileri incelenir.
Kimlerin tedaviye ihtiyacı vardır?
Uyku testlerinden sonra elde edilen bilgiler değerlendirilerek uyku apnesinin gerçekten tedaviye ihtiyaç gösterip göstermediğine karar verilir.
Günlük aktiviteler sırasında özellikle araba kullanırken uyuklamalar, iş kazalarına yol açabilecek durumlar söz konusu ysa, uyku apnesiyle ilişkili kalp yetersizliği veya oksijen saturasyonunda çok büyük düşüşler tespit edildiği takdirde vakit geçirmeksizin tedaviye başlanması gerekir. Ayrıca; aşırı yorgun, uyku apnesine bağlı aşırı yüksek tansiyonlu, düzensiz kalp atışları olan kişilerde veya saatte 40’ın üzerinde apne sayısı tespit edilenlerde de tedaviye gerek vardır.
Tedavi nasıl olur?
Uyku apnesinin teşhisinden sonra hastanın bir KBB uzmanının kontrolünden geçmesi gerekir. Konuyla ilgili anatomik bozukluklar varsa, bunlar düzeltilmelidir.
Uyku apnesinin cerrahi veya ilaçla tedavisi yoktur. Uyku apnesinin en etkili tedavisi CPAP (Continious Positive Airway Pressure) cihazı kullanılarak yapılır.
Bu cihazın kullanılmasındaki amaç, hastaya devamlı hava basıncı uygulamasıyla uyku sırasında kapanan üst hava yollarını açık tutmaktır. CPAP cihazı hastanın burnuna yerleştirilen, yumuşak silikon bir maske ve bunu cihaza birleştiren hortumdan ibarettir. Cihazın olumlu etkisi birkaç gün içinde görülür.
Yorgunluk, uyuklama gibi belirtiler kaybolur; hastanın günlük aktivitesi ve canlılığı artar, horlamalar kesilir. Artan dinamizm, şişman hastaların zayıflamasını ve sağlıklı kilolara ulaşmasını sağlar.
Uyku apnesi tedavi edilmezse aşağıdaki sorunlara yol açabilir:
- Düzensiz kalp atışları
- Kalp büyümesi
- Kalp krizi riskinin artması
- Yüksek tansiyon
- Aşırı yorgunluk ve gündüz uyuklamaları
- Trafik kazaları (direksiyonda uyku gelmesi)
- Cinsel arzunun azalması, iktidarsızlık
- Kontrol edilemeyen şişmanlama (Zayıf, normal kilolu insanlarda da uyku apnesi görülebilir.)
- Uykuda terleme, sık idrara çıkma
- Aşırı sinirlilik, depresyon, canlılığın kaybolması
- Uykuda ölüm
Uyku bozukluğunuz var mı?
Bunu anlamak için aşağıdaki sorularla kendinizi test edebilirsiniz.
1. Hatırlamadığım halde bana uykum sırasında horladığım, tıkandığım veya nefesimin durduğu söyleniyor.
2. Yüksek tansiyonum var.
3. Gece boyunca kalp çarpıntısı veya kalp atışlarımın teklediğini hissederek uyandığım oluyor.
4. Gece iyi uyuduğum halde gün içerisinde kendimi uykulu hissediyorum.
5. Sık sık başağrısıyla uyanıyorum.
6. Araba kullanırken veya iş yerimde aşırı uyku ihtiyacı hissediyorum.
7. Gün içerisinde karşı koyamadığım uyuklama nöbetlerim oluyor.
8. Uykuya dalarken veya uyanırken rüya benzeri hayaller görüyorum.
9. Kızdığımda, şaşırdığımda, üzüldüğümde veya korktuğumda aniden uykuya daldığım oluyor.
10. Uyanınca birkaç dakika yerimden kıpırdayamadığım zamanlar oluyor.
11. Gece boyunca kol ve bacaklarımda atmalar olduğu yanımdakini tekmelediğim söyleniyor.
12. Uyumak için uzandığımda bacaklarımda sık sık karıncalanma hissediyorum.
13. Gece sık sık bacak kramplarıyla uyanır ve bundan kurtulmak için ayağa kalkıp yürüme ihtiyacı hissederim.
14. Sık sık gördüğüm ürkütücü, kötü rüyalardan rahatsız oluyorum.
15. Uykum sırasında yürüdüğüm, konuştuğum veya dişlerimi gıcırdattığım söyleniyor.
16. Çalışma programım değiştiğinde ya da uçak yolculuklarından sonra kendimi yorgun ve uykulu hissediyorum.
Bu cevaplar ne anlam geliyor?
Eğer 1’den 6’ya kadar olan sorulara iki veya daha fazla “evet” dediyseniz sizde uyku apnesi olabilir. Uyku apnesi gece uyku esnasında kişinin yüzlerce defa nefesinin durduğu, ciddi kalp - solunum problemleri yaratarak hayatı tehdit edebilen bir hastalıktır.
Eğer 7 - 10 numaralar arasındaki sorulara iki veya daha fazla “evet” dediyseniz, sizde narkolepsi (gün içinde önüne geçilemeyen uykuya dalma) adı verilen tıbbi bir rahatsızlık var demektir.
Eğer 11 - 12 ve 13. sorulara “evet” dediyseniz, “periyodik bacak kasılmaları veya huzursuz bacak sendromu” olarak bilinen durum olabilir. Kan üresini yükselten hastalık durumlarında ya da bazı nörolojik hastalıklarda bu durumlar ortaya çıkabilir. Tedavi edilmediği takdirde uykusuzluğa neden olur. Eğer 14 - 15 ve 16 numaralı sorulara cevabınız “evet” ise, sizde parsomnia adı verilen uyurgezerlik, uykuda konuşma, gece kabusları veya diş gıcırdatma belirtileriyle ortaya çıkan rahatsızlık söz konusu olabilir.
Uyku labaratuvarında neler yapılıyor?
Uyku esnasında aktiviteler (beyin dalgaları, kas hareketleri ve göz hareketleri, ağız ve burundan solunum, horlama, kalp hızı ve ritmi, bacak hareketleri) elektrot adı verilen küçük altın disklerin başa ve cilde yapıştırılmasıyla kaydedilir. Bu elektrotlar hiçbir batırma, acı verme işlemi yapılmadan sadece yapıştırılır. Hastada elektrikle ilgili hiç bir temas olmaz. Solunum hareketlerini ölçmek için göğüse ve karın çevresine elastik bantlar konulur. Bunların hiç biri acı veren, rahatsız edici işlemler değildir.
Uyku Labaratuvarlarında Nasıl Uyunur?
Uyku merkezimizde, yatak odası, hastanın ev ortamını aratmayacak görünüşte, banyosu ve tuvaleti içinde, televizyonu, mini barı olan konforlu bir otel odası şeklinde hazırlanmıştır. Teknik aletler ve uyku teknisyeni ayrı bir odada bulunur. Siz rahatlıkla sağa, sola dönebilir, tuvalete kalkabilirsiniz. Uyku teknisyeni sizi devamlı izler, odanızdan kendisiyle konuşabilirsiniz.
Gece boyunca uyku sırasındaki beyin dalgaları ve vücut fonksiyonları yandaki odada teknisyen tarafından kaydedilip, ölçülür.
Uyku testinden sonra neler yapılır
?
Doktorunuz, testten sonra bütün gece kaydedilen ölçümleri inceleyip, değerlendirecektir. Eğer uyku bozukluğu bulunursa, gereken tedavi uygulanacaktır. Test sonuçlarını ve palnlanan tedaviye tam anlamanız için doktorunuzla yüzyüze görüşmeniz en iyisidir.
BAKINIZ
Sağlıklı Uyku ve Uyku Terimleri Uyku Apnesi Son düzenleyen Safi; 7 Şubat 2017 17:57
